Anya vluchtte op haar 19e uit ex-Joegoslavië en helpt nu zelf vluchtelingen

24 december 2021

Op haar negentiende vluchtte Anya Čonkić (47) vanuit ex-Joegoslavië naar Nederland. Ze weet nog heel goed hoe heftig die periode voor haar was en hoe ze de jaren erna, in een nieuw land, beleefde. Vanuit haar eigen ervaring helpt ze met stichting IN MY BACKYARD (IMBY) nu vluchtelingen die nieuw in Amsterdam zijn.

Vierenhalf jaar geleden werd IMBY opgericht. Anya is vanaf het begin betrokken en inmiddels directeur. In dertien buurten van Amsterdam heeft de stichting buurtgroepen waar nieuwkomers en gevestigde bewoners elkaar kunnen ontmoeten. “Het gaat om burencontact van mensen die in dezelfde buurt wonen. Even bij elkaar eten of koffie drinken. Zo kunnen zowel nieuwe als ‘oude’ Amsterdammers met allerlei nationaliteiten elkaar ontmoeten en krijgen nieuwkomers het idee dat ze niet ‘anders’ zijn en geen vluchtelingenstempel hebben. Contact leggen met je buren klinkt misschien makkelijk, maar voor veel mensen is het heel lastig.”

Nieuwe start

Anya kan zich het moment waarop ze zelf naar Nederland kwam nog goed voor de geest halen. “Ik vond het natuurlijk heel fijn dat ik de kans kreeg om hier een nieuw leven op te bouwen, maar vroeg me af hoe ik mensen tegenkwam. Hoe praat ik met ze? Kan ik gedag zeggen? Hoe werkt het in dit land? Een nieuwe start maken is echt een ding.” En dan nog niet te spreken over het vluchten zelf, de oorlogssituatie in haar geboorteland. “Je laat zoiets niet achter je, maar leert ermee omgaan. De eerste tien jaar hier voelde ik me niet echt thuis. Je hoopt nog zó dat je teruggaat. Eerst ben je dankbaar dat je hier bent, dan vraag je je af hoe je alles moet doen. Vervolgens ben je verdrietig, mis je iedereen, voel je je depressief. En daarna ben je boos. Vraag je je af waarom het gebeurd is en vind je Nederlanders niet leuk. Pas jaren later besef je: ik moet hier echt mijn thuis van maken.”

Inspiratie

Anya weet dat het voor nieuwkomers erg belangrijk is dat zij uit ervaring praat. “We zeggen vaak dat alles goed komt, maar het is voor deze mensen anders als ik het zeg. Ik denk dat het belangrijk is dat ze weten dat ik het ook heb doorgemaakt. Dat is een motivatie, een inspiratie voor mensen. Zo van: het komt écht goed, ik weet wat het betekent.” Ook bij Anya kwam het goed, maar het kostte wel tijd. Zij was eerst nog niet in staat om anderen te helpen. “Er kwam bij mij veel bovendrijven als ik deze mensen of bepaalde beelden zag. Daarom moest ik eerst mijn eigen deel afsluiten voordat ik met anderen kon werken. Niet teveel mijn eigen verleden meenemen, maar echt uit medeleven iets voor deze mensen doen.”

Ontmoetingen

Vluchtelingen moeten in Nederland in principe binnen drie jaar zijn ingeburgerd. Dat vindt Anya soms heftig. Velen moeten namelijk eerst even op adem komen, in plaats van zo snel een nieuwe taal en cultuur leren. Om daar een bijdrage aan te kunnen leveren, houdt de stichting normaal gesproken – naast verschillende kleinere ontmoetingen – maandelijkse bijeenkomsten. “Tijdens deze bijeenkomsten ontmoet iedereen mensen uit de eigen wijk, maar ook daarbuiten. Dat is zó fijn, want dan hebben ze het gevoel deel te nemen aan een grotere community. Even lekker met elkaar eten en praten. De ruimte krijgen voor moeilijke gesprekken: over familie, daten, onafhankelijkheid en allerlei andere thema’s. Daarna is er livemuziek. Het grappige is dat Nederlanders vaak van het vertellen zijn, terwijl voor vluchtelingen dansen meestal een ding is. Dat is op zo’n avond dan een hele mooie combinatie.”

Lees ook: Tamara laat overal briefjes met cadeautjes achter: ‘Fijn om mensen blij te maken

Sociaal contact

De coronatijd heeft het jammer genoeg een stuk moeilijker gemaakt om met elkaar af te spreken, vertelt Anya. Zij ziet veel vluchtelingen die het momenteel niet durven, die afgezonderd thuis zitten en daardoor moeite hebben om de taal op te pakken en zich verder te blijven ontwikkelen. “We hebben veel activiteiten moeten annuleren, en dat terwijl nieuwkomers juíst behoefte hebben aan sociaal contact. Anderzijds is het ook moeilijk om Nederlanders te activeren en zich aan te sluiten bij de bijeenkomsten. Veel IMBY-leden, oftewel gevestigde bewoners, zijn bijvoorbeeld boven de veertig jaar, terwijl jongere vluchtelingen het soms juíst fijn vinden om met een jonger iemand te praten.

Gelukkig kunnen we momenteel Zoombijeenkomsten organiseren voor mensen die behoefte hebben aan praten. Ook hebben we een tijdje terug nog een speurtocht gemaakt waarbij we mensen in de stad aan elkaar hebben gekoppeld, met vragen over de buurt en de mensen zelf. Of een spelletjesdag voor kinderen, picknicken in de zomer. Onlangs hebben we meer dan tweehonderd cadeautjes gekocht en ingepakt met het team voor de kinderen. Dat is echt leuk, want daardoor kunnen we ook weer met mensen in contact komen. Mensen die je vanwege corona soms al een jaar niet te pakken hebt gekregen.”

Leren van elkaar

Wat voor Anya belangrijk is? De verbinding creëren, de glimlach. “Veel mensen die zich hebben aangesloten bij de stichting of deelnemen aan activiteiten, zeggen dat het echt voelt als familie. Iedereen zorgt voor elkaar. Ons motief is dat we kunnen leren van elkaar. Ik hoop stiekem dat wij als een olievlek gaan verspreiden. Dat meer mensen ervoor openstaan, ook Nederlanders. Dat er vriendschappen ontstaan. Het scheelt voor deze mensen al zoveel als er alleen maar iemand naar ze zwaait op straat.” Anya ziet zichzelf nooit meer iets anders doen. “Ik vind dit werk zó mooi. Mensen een plek geven waar ze veilig zijn, kunnen uitrusten en vragen kunnen stellen die ze nooit hebben durven stellen. Als ik ga wandelen, een evenement heb of een mooi verhaal hoor, maakt dat me heel blij. Daarom doe ik dit. Op deze manier kan ik mensen weer hoop geven, een stukje thuis.”

Wil je meer weten of ook iets voor deze stichting betekenen? Dat kan via www.inmybackyard.nl

Tekst: Laura van Horik