Zij werken in een hospice: ‘Hier leer je wat er écht toe doet’

Tekst: Redactie Vriendin

21 maart 2022

In een hospice verblijven terminaal zieke mensen de laatste weken van hun leven. Waar ze met liefde en aandacht omringd worden. Marloes, Tessel en Therese werken in een hospice: “Hier leer je wat er écht toe doet.”

‘We proberen de tijd die iemand nog heeft zo aangenaam mogelijk te maken’

Marloes (54) is getrouwd met Arjen, moeder van Silke (21) en Joris (23) en werkt als verpleegkundige en palliatief consulent in hospice de Winde.

Marloes: “Als je iemand aanraakt door zijn of haar voeten of handen te masseren, wordt er meer aangeraakt dan alleen het lichaam. Mensen die verkrampt in bed liggen, ontspannen. Zorgen ebben weg. Er is contact zonder woorden. Bij iedereen die in het hospice verblijft, is het zoeken naar wie hij of zij is en wat hij of zij nodig heeft. Sommige mensen vinden het fijn om aangeraakt te worden, anderen niet. Ieder mens is anders en daarom is de zorg voor iedereen weer anders. Wat alle gasten gemeen hebben, is dat ze een levensverwachting hebben van drie maanden. Dat is de voorwaarde om in een hospice te verblijven.
Anders dan veel mensen denken, staat in een hospice niet de dood, maar juist het leven centraal. Er wordt gelachen, gepraat en samen gegeten. En ja, mensen sterven er uiteindelijk ook. We proberen de tijd die iemand nog heeft zo aangenaam mogelijk te maken. We bereiden zijn of haar lievelingseten, luisteren naar zijn of haar favoriete muziek en als het lekker weer is, rijden we degenen die naar buiten willen in hun bedden het terras op. Een vrouw zei eens dat ze zich verbonden voelde met de wereld, zo in de zon, met uitzicht op de tennisbaan die naast de tuin van het hospice ligt.
Als verpleegkundige help ik om de kwaliteit van leven van onze gasten tot het laatste moment zo goed mogelijk te houden. Ik ben constant aan het signaleren: wie is de persoon, wat is belangrijk voor iemand en als hij of zij pijn heeft, wat is daarvan de oorzaak? Sommige mensen hebben lichamelijke pijn, anderen voelen zielenpijn. Het leven loslaten is een intensief proces. Soms hebben mensen behoefte aan een gesprek, een rustgevend middel of nabijheid. Het mooie aan een hospice is dat bijna alles kan omdat we de tijd hebben, ook voor de naasten.
Doordat ik me bij ieder persoon afvraag wat diegene nodig heeft om kwaliteit van leven te hebben, ben ik die vraag ook aan mezelf gaan stellen. Ik ben me zo extra bewust geworden van de vreugde die mijn man, kinderen en alle lieve mensen om me heen me geven. En ik heb ontdekt dat ik enorm blij word van de natuur.
Ik heb het boek Leven in het hospice geschreven, met daarin verhalen uit het hospice, om te laten zien dat het geen sombere plek is. Op de voorkant staat een klaproos, een uiterst tere bloem op een dun steeltje, die toch heel sterk is, en die voor mij symbool staat voor mensen die sterven; ook teer en sterk. Want het leven los moeten laten vraagt om veel kracht.”

Met de aankoop van Marloes’ boek (€ 10,-) steun je de Roparun.

‘Mijn oma had gelijk: alles draait om aandacht hebben voor elkaar’

Tessel (21) heeft een relatie met Thomas, studeert aan de Amsterdam University College met als specialisatie medische ethiek, en is vrijwilliger in de Zorgherberg Oostpoort.

Tessel: “Als kind bracht ik elke dag tijd met mijn oma door, omdat we in hetzelfde huis woonden. We praatten dan wat samen en ik mocht een snoepje uit haar snoeptrommel pakken. Ik was dertien, toen mijn oma op 82-jarige leeftijd met spoed werd opgenomen in het ziekenhuis. Ze bleek kanker in een vergevorderd stadium te hebben. Oma was heel berustend. Ze had er vrede mee dat ze zou komen te overlijden en koos voor euthanasie. Na een ziekbed van maar twee weken overleed ze in een hospice. Hoewel ik het allemaal heel moeilijk vond, voelde het hospice als een warme denken. Nooit zal ik vergeten dat de vrijwilligers groentesoep klaarmaakten voor onze familie op de dag waarop oma stief.
Toen oma en ik afscheid namen van elkaar, drukte ze me op het hart om aandacht te besteden aan mensen met wie ik het beste voor heb en die het beste met mij voorhebben. Diepgaande contacten en vriendschappen zijn ontzettend waardevol, vond mijn oma. In onze maatschappij draait veel om snelheid en efficiëntie. Iedereen is druk, er valt altijd wel iets te doen of te plannen. Maar die constante haast zorgt soms wel voor een gebrek aan tijd voor elkaar. Nadat mijn oma overleed, miste ik een ouder iemand in mijn leven die me door zijn of haar levenservaring een spiegel voor kon houden. Ik ging op zoek vrijwilligerswerk waar ik ouderen zou ontmoeten. Omdat ik er wilde zijn voor mensen, zoals de vrijwilligers in het hospice er voor oma en onze familie waren geweest, koos ik voor het hospice.
Anderen vinden mijn vrijwilligerswerk heftig, maar in een hospice draait het niet continue om de dood. Alle gasten willen hun tijd zo fijn mogelijk doorbrengen, zoals iedereen dat wil. De sfeer is goed en vertrouwelijk, omdat er tijd en aandacht is voor elkaar. Veel mensen zijn geneigd om, wanneer er een stilte valt, hun telefoon te pakken en door berichten te scrollen, ik ook. Maar in het hospice – waar mijn telefoon altijd uit staat – ervaar ik dat de meest waardevolle momenten voortkomen uit stiltes. Vaak volgt er dan juist een goed gesprek.
Mijn oma had gelijk: alles draait om aandacht hebben voor elkaar. Als mensen zijn uitbehandeld en het lijkt alsof er weinig is wat je kunt doen, kun je nog steeds heel veel. Er zijn is genoeg. Wanneer iemand overlijdt, doen het personeel en de vrijwilligers altijd een afscheidsritueel, waarin we de persoon bedanken dat hij of zij ons toeliet in zijn of haar stervensproces. Om zo dicht bij iemand te mogen komen, is namelijk echt iets om dankbaar voor te zijn.”

‘Het geeft rust als er geen onafgeronde zaken zijn’

Therese (55) is getrouwd met Antony, moeder van Suzanne (31) en David (28) en werkt als geestelijk verzorger in Hospice Hoeksche Waard.

Therese: “Een geestelijk verzorger helpt bij levensvragen en impactvolle gebeurtenissen zoals wanneer iemand terminaal ziek is. In bijna ieder hospice is er een werkzaam en in alle hospices wordt geestelijke zorg gegeven, omdat een mens uit een lichaam en een geest bestaat. Wat een geest precies is? Je geest bevat jouw talenten en waarden, aspecten die jou uniek maken. Om je fijn te voelen is het belangrijk om naar jezelf, je innerlijke stem te luisteren en aandacht te besteden aan alles waarvan je van houdt, omdat dat energie en kracht geeft, ook aan het einde van je leven. Ik noem ze krachtbronnen omdat je er in zware tijden op kunt terugvallen. In die allerlaatste fase zijn het vaak herinneringen aan mensen waar je van houdt die troost, rust en blijdschap geven.
Als geestelijk verzorger in een hospice ga ik samen met iemand op zoek naar zijn of haar krachtbronnen. Voor de een kan dat een gesprek over sterren en het heelal zijn en voor de ander de zee, of familie. Maar er zijn ook mensen die het niet weten. Als iemand daarvoor open staat, gaan we samen op onderzoek uit. Ik zie mezelf vaak als een tijdelijke, luisterende en verbindende reisgenoot. Wat we onderweg tegenkomen, is iedere keer anders.
Terugblikkend op je leven kunnen er soms gevoelens van spijt boven komen over dingen die niet zijn gezegd of gedaan. Zo was er een moeder die heel graag het contact met haar kind wilde herstellen. Ze hadden ruzie en allebei nooit meer de eerste stap gezet. Toen de vrouw het leven moest loslaten, maakte het voor haar ineens niet meer uit wat er was voorgevallen. Voor haar telde nog maar één ding: samen zijn met haar kind. Gelukkig wilde haar kind langskomen. Het gesprek dat ze vervolgens samen hadden, was een belangrijke stap om hun leven samen goed af te kunnen ronden. Het geeft rust als er geen onafgeronde zaken zijn.
Door de mensen in het hospice heb ik geleerd om niets uit te stellen. Als ik iets graag wil, doe ik dat en als er dingen uitgesproken moeten worden, wacht ik daar niet mee. Wanneer ik merk dat iemand pas op zijn of haar sterfbed ontdekt wat voor hem of haar werkelijk van waarde is, vind ik dat jammer. Om een betekenisvol leven te leiden zou een mens zich een leven lang moeten afvragen of je écht doet wat je wilt. Helaas moet er vaak iets ingrijpends gebeuren voordat we ons dit beseffen. Ook ik dacht pas na over wat ik ten diepste wilde, toen ik op mijn dertigste ernstige gezondheidsproblemen kreeg. Geconfronteerd met mijn eigen sterfelijkheid voelde ik dat ik graag wilde studeren, mezelf wilde ontwikkelen. Het werd Theologie en Levensbeschouwing. Ik prijs mezelf echt gelukkig dat ik dit mooie vak nu mag uitoefenen.”

Tekst: Sonja Brekelmans
Foto: Robert Elsing
Visagie: Wilma Scholte

Meer persoonlijke verhalen lezen? Neem nu een digitaal abonnement op Vriendin.