Mar-Lisa (31) bestrijdt in Tanzania meisjesbesnijdenis

11 oktober 2023

Toen Mar-Lisa (31) tijdens haar verblijf in Tanzania een tienjarig meisje dat in een hutje werd besneden hoorde gillen, besloot ze dat ze daar iets tegen wilde doen. In Nederland richtte ze stichting Nanginyi op, die er inmiddels voor zorgt dat 63 Masai-kinderen naar school kunnen. Mar-Lisa woont zelf ook in Tanzania, samen met haar man Mathayo (31) en hun tweejarige dochter Malliya.

Net als Vriendin brengt ook Mijn Geheim de allermooiste persoonlijke verhalen, die we hier graag elke week met je willen delen.

Mar-Lisa uit Urk studeerde in Nederland, Schotland en Spanje sociale en culturele antropologie, nationalisme en sociale geografie. Ze groeide op met prachtige verhalen over Tanzania: haar opa onderwees er als ontwikkelingswerker vistechnieken bij het Victoriameer en haar oma noemde het de mooiste tijd van haar leven.
Mar-Lisa: “Ik wilde ooit echt naar Tanzania. Daarom accepteerde ik daar in 2016 dolblij een vrijwilligersbaan als coördinator van onderwijsprojecten. De bewakers daar behoorden tot een Masai-stam. Ik raakte bevriend met Mathayo (31) en hij nodigde me uit bij zijn familie in de boma (dorp). Ze leefden op de savanne, in hutjes met een grasdak en muren gemaakt van koeienpoep. Een prachtkans voor mij als cultureel antropoloog. Als blanke willen ze in Tanzania altijd geld van je, maar zijn familie accepteerde me om wie ik was. Het was fascinerend om hun gewone leven mee te maken. Ik haalde water, sprokkelde hout en hoedde geiten. In de hut sliep ik op een koeienhuid op een bed van takken. Er was geen wc, douche, gas of stromend water, maar dat maakte helemaal niet uit.
Ik had een enorme klik met Mathayo’s jongste zusje Nanginyi, toen zes jaar oud. Haar bruidsschat was al deels vooruitbetaald om de ziekenhuisrekeningen van haar moeder te kunnen voldoen. Masai hebben hun eigen rituelen en trouwen niet voor de wet. Een rijke man mag ook meerdere vrouwen hebben. Gelukkig had Nanginyi nog even de tijd. Ook was ze nog niet besneden. Het idee dat een vrouw met een klein, scherp mesje haar clitoris zou wegsnijden, vond ik onverdraaglijk. Wat kon ik doen, vroeg ik me af. Nanginyi wilde graag naar school en na overleg met de familie betaalde ik haar bruidsschat van enkele koeien terug. De vader van de bruidegom wilde wel extra geld, want die koeien zouden immers kalfjes gekregen hebben. Vervolgens sponsorde ik Nanginyi’s schoolgeld. Nanginyi betekende het startpunt van onze stichting. Inmiddels sponsoren we 63 kinderen.”

Toekomstperspectief

“We namen wel een risico, want stel dat Nanginyi er geen bal aan zou vinden als ze eenmaal op school zat? Gelukkig deed ze het uitstekend. Ze sprak al snel wat Engels. Heel handig, want nu vertaalt ze voor mij het Swahili en Maa (de taal die wordt gesproken door de Masai, red.) als ik Masai-vrouwen bezoek. Mathayo werkt inmiddels ook voor onze stichting, maar als Masai-man mag hij niet met Masai- vrouwen eten, dus is de vertaalhulp van Nanginyi reuze welkom.

School verandert het hele toekomstperspectief van meisjes in Tanzania. Met een eigen inkomen worden ze niet langer voor koeien verkocht. Ze trouwen later, krijgen minder kinderen en leren op school hoe slecht vrouwenbesnijdenis is. Zo daalt de kans daarop met 75 procent. Het besnijden van vrouwen is officieel verboden in Tanzania, maar bij Masai- stammen gebeurt het nog steeds als overgangsritueel van meisje naar vrouw. Hoe jong ook, zelfs een tienjarige kan dan al trouwen. Onderwijs kan besnijdenis voorkomen, maar het geld dat daarvoor nodig is, ontbreekt vaak. We wilden meer arme schoolkinderen sponsoren, dus richtte ik in 2017 met mijn vriendin Milou in Nederland stichting Nanginyi op. Omdat armoede een reden voor vroege uithuwelijking is, deelden we voedselpakketten uit. Ook plaatsten we bij arme gezinnen een zonnepaneel op de hut, waar dorpelingen tegen betaling hun mobieltjes opladen. Zo is er geld voor eten. Met die mobieltjes kunnen ze alleen bellen. Ze zijn nodig, omdat Masai lang van huis zijn met de koeien. Als een meisje naar school wil, heeft ze de toestemming van haar vader nodig. Bij Masai is vaders wil wet.
Bij Nemburis waren we net op tijd. Na het overlijden van haar vader nam haar opa haar mee. Ik vertrouwde het niet en ontdekte dat hij haar wilde uithuwelijken. Hij had al een geit gekregen. Haar moeder zag haar echter liever naar school gaan. We haalden haar achterop een brommertje pijlsnel op. Gelukkig gaf haar andere opa wel toestemming voor school.”

Contract

“Ons werk is een kwestie van een langetermijninvestering. We sponsoren het volledige onderwijs van een kind. Ouders ondertekenen een wordt gesproken door de Masai, red.) als ik Masai-vrouwen bezoek. Mathayo werkt inmiddels ook voor onze stichting, maar als Masai-man mag hij niet met Masai- vrouwen eten, dus is de vertaalhulp van Nanginyi reuze welkom.
School verandert het hele toekomstperspectief van meisjes in Tanzania. Met een eigen inkomen worden ze niet langer voor koeien verkocht. Ze trouwen later, krijgen minder kinderen en leren op school hoe slecht vrouwenbesnijdenis is. Zo daalt de kans daarop met 75 procent. Het besnijden van vrouwen is officieel verboden in Tanzania, maar bij Masai- stammen gebeurt het nog steeds als overgangsritueel van meisje naar vrouw. Hoe jong ook, zelfs een tienjarige kan dan al trouwen. Onderwijs kan besnijdenis voorkomen, maar het geld dat daarvoor nodig is, ontbreekt vaak.
We wilden meer arme schoolkinderen sponsoren, dus richtte ik in 2017 met mijn contract, waarin staat dat ze de meisjes tijdens hun carrière op school niet zullen uithuwelijken of laten besnijden. We zullen pas resultaten zien van het werk van de stichting zodra onze leerlingen gaan werken. Dat maakt het weleens lastig om mensen enthousiast te maken voor school. Langetermijnplanning kennen ze daar niet, net zomin als rolmodellen uit hun eigen omgeving. Ons Masai- personeel komt namelijk niet uit deze regio.
De stichting sponsort, de juf geeft les, maar de ouders zijn verantwoordelijk voor regelmatig schoolbezoek. Soms is de school een uur lopen. Eén meisje ging vervroegd naar kostschool, omdat haar ouders niet hielpen. Hopelijk verbeteren haar cijfers nu. Vanaf de middelbare school gaat iedereen overigens verplicht naar kostschool. Zelf zijn ze blij met een eigen tafel en stoel. Ook hoeven ze geen vee te hoeden of water te halen, terwijl ze eigenlijk huiswerk moeten maken. Omdat hun ouders het schoolleven zelf nooit hebben meegemaakt, hechten ze weinig belang aan het fenomeen huiswerk.
In 2018 zijn we begonnen met de Nanginyi Kleuterschool. Masai-juf Jamila geeft les en een moeder verzorgt de schoonmaak en de maaltijden. We hebben ook toiletten, maar moesten de kinderen echt leren om daar hun behoefte te doen. Kinderen dragen hier geen ondergoed en zijn gewend om naar buiten te lopen en ergens te hurken.”

Liefde

Mar-Lisa verbleef in het begin slechts af en toe in Tanzania en regelde de stichting op afstand. Met slechts een paar sponsorkinderen kon dat ook makkelijk. Haar leven veranderde echter, toen ze met Mathayo trouwde, met wie ze later haar dochter Malliya (2) kreeg. Later trouwden we voor de wet, in het bijzijn van onze wederzijdse ouders en getuigen. Mathayo is enorm creatief en had als verrassing ringen gemaakt. We hebben de bruiloft bewust klein gehouden. We wilden geen enorme aanloop zoals bij een echte Masai-bruiloft. Een Masai-bruid zit vaak verdrietig in een hutje, omdat ze haar familie gaat verlaten. Ook krijgt ze de zoveelste nieuwe naam. Na de geboorte krijgen Masai eerst een koosnaampje, later krijgen ze een officiële Masai-naam, en bij het dopen geeft de kerk ze een Bijbelse naam. Onze dochter Malliya is nog niet gedoopt.”

Handwas

“Wij houden koeien, geiten en kippen voor melk en eieren. In mijn moestuin kweek ik speciale groenten zoals broccoli en courgette. Die zijn hier erg duur, omdat ze geïmporteerd worden. Masai eten vooral ugali (polenta) en uji (maismeelpap). In de ogen van onze omgeving leven wij enorm luxe, met een wc, douche, gasfornuis, bed, zonnepaneel en een watertank, die door het netwerk eens per week wordt volgepompt. We hebben geen warm water of wasmachine. De handwas kost me dagelijks twee uur, dus draag ik Masai-kleding, want die is makkelijker wasbaar. Malliya heeft wasbare luiers. Gewone luiers zijn duur en veroorzaken een enorme afvalberg, die je moet verbranden. Het is hier altijd boven de dertig graden. Erg heet als ik lange stukken moet lopen, maar gelukkig hebben we fietsen. Hier wonen, betekent teruggaan naar de basis, maar iedereen zorgt goed voor elkaar. Zo is het ook de gewoonte dat iedereen geld bijdraagt aan een begrafenis. In het westen is zo veel luxe, maar dat beseffen we niet. Hier fietsen ze met vijf emmers water voorbij en wassen meisjes van zes hun eigen kleren op de hand. Als je arm
bent, kun je niet naar school. Zo moest Mathayo van school om de koeien te hoeden, nadat zijn broer was vermoord. Iedereen kent mij hier van de school en als de mzungu (blanke) van Mathayo. Mijn schoonfamilie respecteert onze relatie en steunt ons werk. Mijn schoonvader stelde het land voor onze school beschikbaar. Vanuit de Urker cultuur ben ik gewend aan sterke en onafhankelijke vrouwen. De vrouwen regelden immers van oudsher alles, omdat de mannen de hele week op zee waren. Dat is het tegenovergestelde van de patriarchale Masai-cultuur. Dat betekende aanpassen geblazen. Zo leerde Mathayo het westerse gezinsleven van mij. Samen eten en alles bespreken. Hij kent mijn mening voordat hij naar een krijgersvergadering gaat. Hij vindt het mooi, maar verwondert zich ook over veel dingen. Soms is het moeilijk. Onze sleutel is communicatie. En dat we altijd alles samen doen, zoals het werken voor onze stichting.”

Omschakelen

“Mathayo heeft een groot hart en wil altijd iedereen helpen. Samen werken we aan verandering, maar dat heeft tijd nodig. Vroeger overleefden Masai door het houden van koeien en het verbouwen van mais. Dat wordt steeds lastiger door de toegenomen droogte en de stijging van de maisprijs. Uiteindelijk hebben wij onze koeien ook verkocht. Ik had voorgerekend dat ze ons meer geld kostten aan grasvoer dan ze opbrachten. Ze gaven niet eens melk. Een enorme omschakeling voor Mathayo, die als Masai de gedachte heeft dat hij koeien en kinderen moet hebben. Uit nood trekken veel Masai naar
Het tweede, veel luxere huis van Mar-Lisa en Mathayo
Kenia, om daar als bewaker te werken of om slippers en Masai-medicijnen te verkopen. Masai hebben hun eigen godsdienst, maar veel Masai zijn bekeerd tot het christendom. Als antropoloog vind ik rituelen prachtig, ook een overgangsritueel van meisje naar vrouw, maar doe het dan net zoals in Kenia, zonder besnijdenis. Uitnodigingen voor bruiloften van piepjonge meisjes of meisjesbesnijdenissen sla ik af. Wel gaan zou strijdig zijn met de opvattingen van onze stichting. Ik ben de situatie hier nu gewend, maar toch raakt het me telkens weer diep als ik in Nederland over meisjesbesnijdenis vertel.”

Hobbelen

“Onze dochter Malliya is in Tanzania geboren. Ik liet de controles doen in een
Engelstalig ziekenhuis. Malliya
is uiteindelijk met een keizersnede gehaald. Kraamzorg kennen ze hier niet en vanwege coronabeperkingen kon mijn moeder helaas niet komen. Gelukkig helpen Masai-vrouwen elkaar na de bevalling maandenlang, en mij dus ook. Heel erg lief, maar een gasfornuis kenden ze niet en ze wisten niet hoe ze de badkamer schoon moesten maken, omdat ze zich bij het waterpunt wassen. Luiers gebruiken ze ook niet, want hun baby’s zijn gewoon bloot. Dus ik kon alsnog in de weer om instructies te geven. Daar ging mijn rust na die keizersnede. Kinderen krijgen hier tot hun derde jaar de borst. Vrouwen voeden vaak ook andere baby’s. Malliya was eigenwijs, die wilde alleen mij. Oma’s en kinderloze vrouwen krijgen vaak een kind of kleinkind om voor te zorgen. Je blijft nooit alleen. Het consultatiebureau bezoeken, voor controles en vaccinaties, is een hele onderneming: een uur hobbelen in de bus, die pas vertrekt als hij vol is. Sowieso is plannen hier erg lastig. Wil ik net gaan eten,
staat er weer iemand voor de deur. Mensen een bord spaghetti voorzetten kan niet, want dat kennen ze niet en vinden ze vies. Het gevolg is dat mijn eten koud is wanneer de gast vertrekt. Als krijger heeft Mathayo een taak op begrafenissen en dat duurt meteen een hele dag. Kom je niet, dan nemen ze zomaar een geit van je mee. En scholen gaan zomaar op het laatste moment een dag eerder dicht.”

Hartverwarmend

“We willen graag alle arme kinderen sponsoren, maar er is slechts geld voor 63 kinderen. Per arm gezin kan één kind naar school. Sowieso gaan bijna nooit alle kinderen van een gezin naar school, want iemand moet de geiten hoeden. Al mijn werk voor de stichting doe ik als vrijwilliger. Ik schrijf nieuwsbrieven en sponsorupdates en zit in de activiteitencommissie. Ik regel veel voor het kleuteronderwijs en na schooltijd help ik de oudere sponsorkinderen met huiswerk. Sinds kort is Mathayo coördinator bij Nanginyi en ontvangt hij een lokaal salaris. Hij kent de ouders en spreekt de taal. Zelf verdien ik geld met online transcriptiewerk. Daarmee betalen we onze jaarlijkse reis naar Nederland. Mathayo werkt dan bij mijn vader in het visbedrijf. Hij vindt het mooi dat Nederlanders niet zo te koop lopen met hun bezit. In Tanzania kijken rijken neer op armen. Ze vinden het erg gek dat wij als ‘rijken’ fietsen en geen brommer kopen.
Ook ‘op vakantie’ in Nederland heb ik het nog druk genoeg. Mijn transcriptiewerk gaat gewoon door en verder geef ik presentaties over Nanginyi. Veel mensen kennen mij van mijn krantencolumns in Het Urkerland. Als mensen ons persoonlijk ontmoeten, gaat Nanginyi meer voor ze leven. Het is gelukt om kleuters aan vaste sponsors te koppelen. Mijn moeder verkoopt het hele jaar door spu

Er is ook een Nederlands reisbureau dat excursies naar ons project regelt. Hopelijk levert dat nieuwe sponsors op. De verschillen tussen beide landen zijn groot. Zo verbaasde Malliya zich in Nederland over het warme water uit de kraan. In Tanzania heb ik geen oppas, in Nederland vangt iedereen haar op. Mijn moeder leest voor en doet haar in bad. We eten elke dag vlees en iedereen legt ons in de watten.”

Drijfveer

“Ik weet niet hoe de toekomst eruit zal zien. Het is geen probleem dat Malliya geen televisie heeft en geen pretparken bezoekt, maar ik gun haar wel goed thematisch onderwijs met prachtige materialen zoals in Nederland. In Tanzania dreunen ze klassikaal lesjes op. Vroeger zat ik op voetbal en op de zwemclub, dat soort dingen wil ik voor Malliya ook. Misschien gaan we gewoon elk jaar een paar maanden in Nederland wonen. Dat is goed voor haar talen, want ik wil haar Nederlands, Engels, Swahili en Maa leren. Die laatste taal staat niet op schrift, dus moet ze het echt van de gesprekken met Mathayo hebben.
Vóór mijn huwelijk vond ik lang reizen geen probleem. Maar nu ik een kind heb, wil ik ook graag tijd doorbrengen met mijn gezin. Ik mis iedereen enorm. Gelukkig skypen we wekelijks. In Tanzania heeft Malliya ook lieve familie, kippen, de moestuin en schoolkinderen die gek op haar zijn. Ik heb op twee plekken een warm familiebad. Het is alleen jammer dat ze zo ver van elkaar verwijderd zijn.
Het werk voor Nanginyi blijft mijn grote drijfveer. Voor oudere meisjes en vrouwen wil llen en ook andere familieleden en vrienden verzinnen steeds nieuwe acties om geld binnen te halen. Zo hartverwarmend. ik graag nog een gemeenschapscentrum bouwen voor alfabetiseringslessen en Engelse les. Het is fantastisch dat we een grote verandering bewerkstelligen voor de sponsorkinderen. Zij gaan een heel ander leven krijgen.”

Tekst: Alice ten Napel
Foto: privébeeld

Meer Mijn Geheim? Neem nu een digitaal abonnement of bekijk de Facebook-pagina.