Gynaecoloog Dorenda richtte het H3-netwerk op

17 juni 2024

De overgang lijkt een puur hormonale kwestie, maar niets is minder waar. Om de overgang-puzzelstukjes uit diverse medische gebieden beter aan elkaar te leggen, zette gynaecoloog Dorenda van Dijken samen met twee collega’s het H3-netwerk op.

Waarom hebben jij, psychiater Sandra Kooij en cardioloog Janneke Wittekoek het H3- netwerk opgezet?

Gynaecoloog Dorenda van Dijken: “Dat is het initiatief van Sandra. Janneke en ik kenden elkaar al langer. Wij weten dat het hart en je hormonen met elkaar vervlochten zijn. Zo zijn na de overgang hart- en vaatziekten de grootste bedreiging voor gezond ouder worden. Er overlijden per jaar dertien keer meer vrouwen aan hart- en vaatziekten dan aan borstkanker. Daarom schreven Janneke en ik een aantal jaar geleden het boek Hart & Hormonen. Janneke raakte na een congres aan de praat met psychiater Sandra Kooij. Sandra heeft in Nederland ooit ADHD op de kaart gezet en schreef daar het boek Hyper Sapiens over. Zij merkte de afgelopen jaren een aantal opvallende zaken in haar praktijk op. Zo zag ze dat steeds meer vrouwen pas in de overgang werden gediagnosticeerd met ADHD. Maar die vrouwen hadden dan vaak ook allerlei hartklachten, zoals hartkloppingen en druk op de borst. Na afloop van het congres raakte Sandra daarover in gesprek met Janneke. Zij herkende dat en zag veel vrouwen met ADHD in haar eigen praktijk als cardioloog. Sandra vroeg of Janneke mij kende, als boegbeeld van hormonen. Zij opperde het idee om eens met z’n drieën te brainstormen over de mate waarin onze vakgebieden elkaar raken en overlappen. Een paar weken daarna zaten we op een ochtend in een strandpaviljoen bij elkaar. We zaten meteen erg op één lijn.”

Waarover dan?

“Vrouwen zouden meer als geheel moeten worden gezien, vonden wij alle drie. Want we zijn natuurlijk niet alleen ons hart, of ons hoofd, of onze eierstokken: het is allemaal met elkaar verbonden. Wat we wilden, is een betere vrouwengezondheidszorg en een bredere blik voor vrouwen. Zo kun je vrouwen beter helpen. We wilden een netwerk oprichten en onze ervaringen delen met de buitenwereld. Daarmee hopen we andere artsen te stimuleren en te inspireren. Aan het einde van die ochtend maakten we een foto van ons drieën. Iemand van ons riep: “We lijken wel K3.” Toen klonk het meteen in koor: “Nee, we zijn H3!” Ik geloof dat het Janneke was die ‘m inkopte en zei dat H3 dan stond voor Hoofd, Hart en Hormonen. Dat was het begin van ons H3-netwerk. Vorig jaar hebben we het wereldkundig gemaakt. Op 8 maart, vanwege Internationale Vrouwendag.”

Wat waren de reacties?

“We raakten meteen overspoeld door de reacties: in de eerste week waren dat er al vijftigduizend, via mail en onze socials. Het was een feest van herkenning voor veel vrouwen. In die tijd was er ook net een artikel gepubliceerd in Amerika, waarin werd aangetoond dat bij bijna zestig procent van de vrouwen met ADHD de diagnose pas in de overgang gesteld wordt. Dus ineens viel alles op zijn plek. We willen er vooral zijn voor zorgprofessionals, maar we willen er ook zeker vrouwen zelf bij betrekken. Die we overigens geen patiënten willen noemen, maar ervaringsdeskundigen. We merkten trouwens wel dat we goedbedoelende dokters zijn, maar dat we helemaal geen kaas hebben gegeten van zoiets als een website opzetten. We hebben totaal onderschat wat voor succes deze formule was. Maar goed, toch maakten we ook twee webinars: eentje voor zorgprofessionals en een voor ervaringsdeskundigen. Sandra werd in die tijd benoemd als hoogleraar, zij heeft de eerste uitgaven betaald met haar bonus. Maar zo’n webinar is best duur om te maken, dus we moesten er wel geld voor vragen aan zorgprofessionals – en een vrijwillige donatie aan ervaringsdeskundigen, anders konden we dit niet doen. We willen geen steun van de farmaceutische industrie, we doen dit onbezoldigd en zijn op zoek naar sponsors. Maar goed, we dachten: hoeveel aanmeldingen zullen we krijgen? We rekenden op 250. Het werden er tweeduizend. Toen dachten we: dit is echt groot. Aan de andere kant beseften we toen ook hoe hoog de nood is. De vragen bleven maar binnenstromen op onze website, en dat terwijl wij alle drie ook gewoon een baan en een privéleven hebben. Ik kreeg op een gegeven moment verwijzingen van huisartsen. Dan stond er in de verwijsbrief: ‘Mevrouw wil graag een H3-consult.’ Mensen dachten dat we met elkaar spreekuur hielden. Maar dat doen we helemaal niet. Al hebben we wel korte lijntjes en overleg met elkaar. Wij willen zorgen dat wij de voortrekker zijn, en dat er in het land veel meer H3’s ontstaan. Dat zorgprofessionals zich kunnen aanmelden voor een H3-netwerkkaart, en dat als je bijvoorbeeld als gynaecoloog een vrouw in je praktijk ziet met ADHD, waar je niet zoveel kennis van hebt, kunt vragen aan een psychiater of diegene even met jou wil meedenken. Er moet betere netwerkzorg komen.”

Betere netwerkzorg?

“Ja, stel dat je als vrouw ADHD hebt, maar je hebt ook overgangsklachten, en je hebt daar af en toe hartkloppingen van, van de stress. Deze vrouwen denken nu: naar wie moet ik toe? Dan ga je naar je huisarts en die stuurt je door naar de cardioloog. Die je vervolgens onderzoekt en zegt dat er niks mis is met je hart. De cardioloog stuurt je weer terug naar de huisarts, die weet dat je ook opvliegers hebt en je doorstuurt naar de gynaecoloog. Die kan je voor die opvliegers wel iets geven, maar ja, daar worden je ADHD-klachten wel erger van. Zo kom je niet verder.”

Hoe moet het dan?

“Zoals wij het nu doen, leiden we elkaar ook een beetje op. Zelf schrijf ik als gynaecoloog nog geen hartmedicatie voor, maar ik heb wel verstand van antidepressiva en ADHD- medicatie. Zelf heb ik overigens rond dezelfde tijd in het OLVG, het ziekenhuis in Amsterdam waar ik werk, ook een multidisciplinaire poli opgericht. Dat is net zoiets. Daarin houd ik spreekuur samen met een psychiater en hebben we korte lijntjes met een cardioloog, een neurologe, een seksuoloog en een internist. Wij hebben een paar ochtenden in de maand samen spreekuur, en krijgen daar zo veel vrouwen met overgangsklachten én psychiatrische klachten zoals ADHD. Maar we zien nu bijvoorbeeld ook vrouwen met PMS en PMDD, premenstruele dysphoric disorder. Dat is de ernstige, nog wat minder bekende vorm van PMS. Dan gaat het vooral om stemmingsklachten en psychiatrische klachten. Dertig procent van de vrouwen met PMDD heeft een wens tot zelfdoding. We nemen alleen vrouwen aan uit Noord-Holland en we hebben nu al een toegangstijd van zeven maanden. Daaraan zie je ook hoe hoog de nood is, en ook hoe goed zo’n samenwerkingsverband kan werken. Je bent gewoon samen sterker en daardoor kun je efficiëntere zorg voor de vrouw leveren. Dat willen we graag door heel Nederland. Vrouwen vinden het fijn om in één keer met al hun vragen bij een aantal specialisten tegelijk terecht te komen. Ze vinden het verhelderend, voelen zich serieus genomen en krijgen erkenning voor hun klachten. Maar ook de huisarts gaat binnen zo’n H3-netwerk korte lijntjes hebben met de specialisten. Dat betekent dat niet iedereen hoeft te worden doorgestuurd.”

In welke gevallen kan zo’n H3-netwerk nog meer helpen?

“Vrouwen met psychiatrische klachten zoals bipolariteit, autismespectrumstoornissen of ADHD, merken dat als ze richting de overgang gaan, maar soms ook al eerder, dat ze in die tweede helft van hun cyclus meer klachten hebben. Wat ik nu bijvoorbeeld van Sandra Kooij geleerd heb, is dat je bij vrouwen met ADHD hun medicatie iets kunt verhogen in dat deel van hun cyclus. Dan is het opgelost. Dat leer ik als gynaecoloog dus van een psychiater. Overigens hebben we inmiddels ook wetenschappelijk onderzoek gedaan: zo’n H3-connectie tussen hart, hoofd en hormonen is er echt. Maar een ander voorbeeld is dat als iemand een keer een hartinfarct heeft gehad, zij eigenlijk geen hormoontherapie meer mag hebben, dat vormt een te groot risico. Maar aan de andere kant kunnen heftige opvliegers en nachtzweten ook een risico zijn voor een nieuw hartinfarct. Dus Janneke denkt dan gevoelsmatig: deze mevrouw moet echt hormoontherapie hebben. In zo’n geval belt ze mij. Ik adviseer haar dan om de hormoontherapie op een bepaalde manier aan te pakken. Maar ik vind dan dat ik die mevrouw wel even moet terugzien om te checken of dat goed gaat, want daar hoort een stukje begeleiding bij. Nou, zo hebben we al een paar vrouwen helemaal happy kunnen maken. Wij adviseren elkaar eigenlijk, en daarin hebben we best al wel wat succesverhalen. Wij merken gewoon dat het werkt. Dat is zo leuk. Je kunt huisartsen beter adviseren, waardoor die vaak niet meer hoeven te verwijzen. Het geeft veel voldoening, je leert van elkaar en je kunt mensen beter helpen.”

Waar is nu al snelle winst te behalen, vind jij?

“Hart- en vaatziekten komen vaak voor. Als we vijftig worden, worden we allemaal gecheckt op onze borsten, onze baarmoeder en baarmoederhals en onze darmen. Maar niet op dat waar we het vaakste dood aan gaan. Niemand checkt onze bloeddruk en cholesterol. Terwijl dat vooral van belang is bij vrouwen die verhoogde risicofactoren hebben. Als het aan mij ligt, laten we dat gelijk oplopen met een mammografie. Dus dat als vrouwen worden opgeroepen voor de controle op borstkanker, meteen de bloeddruk en het cholesterol wordt gemeten.”

Wat is jouw grootste succesverhaal door klachten op een H3-manier aan te pakken?

“Ik had in mijn praktijk een keer een vrouw met een heel hoog cholesterol. Ik wilde haar graag helpen. Want ik vind dat ik als gynaecoloog op de overgangspoli er niet alleen ben om haar overgangsklachten op te lossen. Ik vind dat ik er ook voor moet zorgen dat die vrouw gezond ouder wordt. Dus ik kijk naar het totaalplaatje. Zij vertelde dat de assistente van haar huisarts had gezegd dat ze qua cholesterol en bloeddruk in het groene vakje zat. Maar ze zei ook dat ze zo’n druk op haar borst had. Nu wil ik er voor waken dat ik huisartsen niet negatief benoem, want er zijn veel huisartsen die het goed oppakken, maar soms is er toch miscommunicatie. In dit geval belde ik Janneke. Ik vroeg haar of de waardes van deze mevrouw samen met haar klachten over druk op de borst wel oké waren. Het was zeker niet oké, zei Janneke. ‘Verwijs haar maar door naar mij, ik ga voor haar zorgen’, zei Janneke. Later kreeg ik een mailtje van die mevrouw. Dat ze van dokter Wittekoek medicijnen had gekregen waardoor haar klachten over waren, ze weer sliep, de druk op mijn borst weg was en ze adviezen had gekregen over hoe ze haar cholesterol kon verlagen. Echt, wij zijn ervan overtuigd dat vrouwen minder lang rondlopen met klachten door de multidisciplinaire aanpak die het H3-netwerk biedt. En daar kan de huisarts ook goed gebruik van maken.”

Meer weten over H3?

Bekijk de webinars op h3-netwerk.nl. Of luister naar aflevering 460 van de podcast Kopcast ,waarin Dorenda van Dijken, Sandra Kooij en Janneke Wittekoek worden geinterviewd over het H3-netwerk.

Tekst: Ella Mae Wester
Foto: privébeeld

Meer Vriendin? Volg ons op Facebook en Instagram. Je kunt je ook aanmelden voor onze wekelijkse Vriendin nieuwsbrief.