Alles over oogaandoeningen en hoe je ze kunt voorkomen

17 december 2024

Goed kunnen zien lijkt zo vanzelfsprekend, maar dat is het niet. Alleen al in ons land hebben maar liefst 2 miljoen mensen een oogaandoening. En dan hebben we het dus niet over mensen die vanwege hun leeftijd wat minder scherp gaan zien. Wat zijn deze aandoeningen? En kun je ze voorkomen?

3 vragen aan Meta Neeleman, directeur van het Oogfonds

1. Hoe komt het dat steeds meer mensen een oogaandoening hebben?
“Een belangrijke oorzaak is de vergrijzing. Naarmate je ouder wordt, neemt de kans op een oogaandoening- of ziekte toe, zoals glaucoom en maculadegeneratie. Daar komt bij dat er een sterke toename is van bijziendheid bij jonge mensen.”

2. Wat is bijziendheid en is het ernstig?
“Bijziendheid ontstaat doordat je oogbol langer wordt, waardoor de oogspanning toeneemt. Dit is zeker iets om serieus te nemen, omdat het kan leiden tot verschillende oogaandoeningen, zoals netvliesloslating. En dat kan weer leiden tot slechtziendheid en zelfs blindheid.”

3. Kun je oogschade herstellen?
“Voor de meeste oogaandoeningen geldt dat als er eenmaal schade is, dit niet te herstellen is. Daarom is het belangrijk om bij klachten tijdig naar de huisarts te gaan. Een gezonde leefstijl kan helpen om je ogen gezond te houden.”

Min 50%

Als iedereen met klachten op tijd aan de bel zou trekken, dan zou er de helft minder aan slechtziendheid en blindheid zijn. Let daarom op de symptomen van oogziektes.
Bron: Oogfonds.nl/oogklachten

De 5 meest voorkomende oogaandoeningen en -ziektes

• Droge ogen
Wat is het? Droge ogen ontstaan onder andere wanneer je ogen niet genoeg traanvocht aanmaken, of als traanvocht te snel verdampt. Oorzaak? Een hoge leeftijd, hormonale veranderingen, onvoldoende knipperen met je ogen.
Symptomen: branderig gevoel, roodheid, wazig zicht en het gevoel dat er zand in je ogen zit.
Behandeling: vaak helpen oogdruppels. 

• Bijziendheid
Wat is het? Als je bijziend bent, kun je alles van dichtbij goed zien en in de verte zie je alles wazig. Bijziendheid begint vaak al op jonge leeftijd en kan zich blijven ontwikkelen tot in de twintiger jaren.
Symptomen: wazig zicht op afstand, moeite met lezen van (verkeers)borden of zien van tv-schermen.
Behandeling: een bril of contactlenzen. 

• Staar
Wat is het? Staar is een vertroebeling van de ooglens, waardoor het zicht wazig wordt. Dit komt vooral bij ouderen voor.
Symptomen: wazig of troebel zicht, moeite met zien in het donker en gevoeligheid bij fel licht.
Behandeling: er zijn geen medicijnen om van staar af te komen. De enige behandeling is een staaroperatie. 

• Glaucoom
Wat is het? Glaucoom is een oogziekte waarbij de oogzenuw steeds verder beschadigd raakt, vaak door een verhoogde oogdruk.
Symptomen: het zicht van je blikveld valt aan de buitenkant weg. Glaucoom ontwikkelt zich vaak langzaam en wordt daardoor vaak laat opgemerkt. Helaas is de schade dan niet meer te herstellen.
Behandeling: speciale oogdruppels kunnen helpen, en in sommige gevallen een laserbehandeling of operatie om de oogdruk te verlagen. Zonder behandeling kan glaucoom leiden tot blijvende blindheid.

• Maculadegeneratie (oogziekte)
Wat is het? Maculadegeneratie is een oogziekte waarbij cellen in het centrale deel van het netvlies afsterven. Vaak ontstaat deze ziekte op hogere leeftijd.
Symptomen: wazig of vervormd centraal zicht (het zicht in het midden van je blikveld), moeite met lezen of gezichten herkennen.
Behandeling: eenmaal opgelopen schade is niet meer te herstellen. Maar bepaalde behandelingen kunnen de achteruitgang bij sommige varianten van deze oogziekte wel vertragen. Zoals injecties of voedingssupplementen. Hoe eerder je erbij bent, hoe beter verdere schade beperkt kan worden. 

Wees lief voor je ogen – 7 tips

1. Bescherm je ogen tegen zonlicht
In zonlicht zit UV-A- en UV-B-straling, wat schadelijk is voor je ogen. Draag daarom een zonnebril die deze straling blokkeert (UV400/100% UV-filter). Doe dit niet alleen als de zon schijnt, want ook het daglicht op bewolkte dagen bevat UV-straling.

2. Eet gezond
Voeding die rijk is aan omega-3-vetzuren, luteïne, zink en vitamine C en E helpt je ogen gezond te houden en kan beschermen tegen verschillende oogaandoeningen, vooral maculadegeneratie. Denk hierbij aan groene bladgroenten, vis, noten en citrusvruchten. Een gezonde leefstijl helpt ook om diabetes type 2 te voorkomen. En dat is goed nieuws voor je ogen, want veel mensen met deze ziekte krijgen na verloop van tijd oogproblemen.

3. Vermijd overmatige schermtijd
Langdurig kijken naar een beeldscherm (computer, telefoon, televisie) kan digitale oogbelasting veroorzaken, wat symptomen zoals wazig zicht, droge ogen en hoofdpijn kan veroorzaken. Zit je vaak achter je computer of op je telefoon? Neem dan regelmatig een pauze van je scherm en ga bijvoorbeeld buiten een rondje lopen.
Belangrijke tip: voor jonge kinderen geldt de 20-20-2-regel: kijk na elke 20 minuten dichtbij (op een scherm, in een boek) 20 seconden lang naar iets in de verte en ga 2 uur per dag naar buiten. Dit helpt bijziendheid te voorkomen.

4. Hydrateer je ogen
Het is niet nodig om je ogen te hydrateren als je er geen last van hebt. Maar heb je droge ogen? Dan kun je het ongemak verminderen met oogdruppels die verkrijgbaar zijn bij de opticien of drogist. Een luchtvochtiger in huis kan droge ogen ook tegengaan. Vooral in de winter en in ruimtes met een airconditioner is dat handig, omdat de lucht dan droger is.

5. Stop met roken
Roken verhoogt het risico op oogproblemen, zoals staar en maculadegeneratie.

6. Blijf actief (vooral buiten!)
Regelmatig bewegen verbetert de bloedcirculatie, waardoor je ogen meer zuurstof en voedingsstoffen krijgen. Beweeg vooral in de buitenlucht, omdat je ogen dan meer natuurlijk daglicht binnenkrijgen. En ook dat helpt droge en vermoeide ogen tegengaan.

7. Houd je contactlenzen schoon
Maak dagelijks je contactlenzen schoon om oogirritatie en infecties te voorkomen. Het is belangrijk om eerst je handen te wassen voordat je je lenzen in- en uitdoet. Zo voorkom je oogklachten, zoals irritaties en ontstekingen.

Feiten en fabels

Lezen in slecht licht bederft je ogen: FABEL
In bed bij schemerlicht lezen, kan je ogen sneller vermoeien, maar het leidt niet tot blijvende oogschade of chronisch verslechterd zicht.

Te dicht bij de tv zitten, is slecht voor je ogen: FABEL EN FEIT
Er is geen wetenschappelijk bewijs dat je ogen blijvend verslechteren als je van dichtbij naar een scherm kijkt. Het kan wel tijdelijk oogvermoeidheid geven. Maar het is wél bewezen dat als jonge kinderen vaak langdurig van dichtbij naar een beeldscherm kijken (zoals een tablet of telefoon), dit de ontwikkeling van bijziendheid kan bevorderen.

Van een bril worden je ogen lui: FABEL
Dit is misschien wel de bekendste misvatting. En het antwoord is duidelijk: brillen en contactlenzen corrigeren je zicht, maar maken je ogen niet lui of slechter. Oftewel, het dragen van een bril zal je zicht niet negatief beïnvloeden.

Wortels eten verbetert je zicht: FABEL
Het klopt dat in wortels vitamine A zit, wat supergoed is om je ogen gezond te houden. Maar dit zorgt er niet voor dat je ineens beter ziet. Bovendien zijn er nog veel meer voedingsmiddelen die goed zijn voor je ogen. Leuk feitje: oranje paprika en broccoli zijn net zo goed zijn voor je ogen.

Bijziendheid komt steeds vaker voor bij kinderen: FEIT
De oorzaak is te lang en te vaak van dichtbij naar een beeldscherm turen. Denk aan de 20-20-2-regel, zodat de ogen van je kind voldoende afwisseling krijgen. En laat je kind elke dag 2 uur buiten spelen. Dit verkleint de kans op bijziendheid enorm.

Laat regelmatig je ogen controleren, ook als je geen last hebt: FABEL
Meta Neeleman: “Dit is zeker niet nodig. Heb je het idee dat je ogen achteruitgaan? Dan kun je langs een opticien gaan voor een oogmeting. Vermoed je dat je symptomen hebt van een oogaandoening? Ga dan naar je huisarts om dit te laten controleren.”

3 oogoefeningen voor meer ontspanning

Eerst even een disclaimer: oogoefeningen kunnen niet voorkomen dat je een bril of lenzen nodig hebt om beter te zien. Maar bepaalde oogoefeningen kunnen wél helpen om oogvermoeidheid te voorkomen.

Oefening 1: Oogrollen
Doel: het verbetert de doorbloeding en geeft je ogen een korte break van het turen op je beeldscherm.
Zo doe je het: sluit je ogen en ontspan. Rol je ogen langzaam in een cirkelvormige beweging, eerst met de klok mee en dan tegen de klok in. Doe dit ongeveer 10 keer in beide richtingen.

Oefening 2: Focussen
Doel: het helpt je ogen beter te focussen tussen verschillende afstanden, wat de oogspanning verlicht.
Zo doe je het: houd je vinger op ongeveer 15 centimeter van je gezicht. Focus hier 10 tot 15 seconden op. Verleg daarna je focus op één voorwerp ongeveer 6 meter verderop gedurende 10 tot 15 seconden. Herhaal dit zo’n 5 à 10 keer.

Oefening 3: Verwarm je ogen
Doel: dit is dé manier om je ogen te ontspannen.
Zo doe je het:
Stap 1: wrijf je handen tegen elkaar om ze warm te maken.
Stap 2: doe je ogen dicht en plaats je handpalmen zachtjes (dus zonder druk) over je oogleden.
Stap 3: zorg dat er geen licht door je handen komt en houd dit 30 tot 60 seconden vast. Tip: adem rustig in en uit, terwijl je ogen in het donker ontspannen.

Wist je dat…

… in Nederland 1 op de 2 jongeren bijziend is? Van alle mensen met ernstige bijziendheid (hoger dan -6) wordt 1 op de 3 op latere leeftijd slechtziend of blind.
… zien het belangrijkste zintuig is voor veel mensen? Maar liefst 75% van de Nederlanders (18 jaar en ouder) geeft aan dat verlies van gezichtsvermogen erger zou zijn dan het verlies van andere zintuigen. Kunnen horen staat met 11% op de tweede plaats.
… zo’n 24% van de Nederlanders zich zorgen maakt over hun ooggezondheid? Vooral naarmate ze ouder worden.
… het vele schermgebruik onder jonge kinderen aantoonbaar zorgt voor bijziendheid op latere leeftijd?
Bron: Stichting Oogfonds Nederland

Tekst: Esmir van Wering
Foto: Getty Images

Meer Vriendin? Volg ons op Facebook en Instagram. Je kunt je ook aanmelden voor onze wekelijkse Vriendin nieuwsbrief.