13 signalen die erop wijzen dat je té empathisch bent

17 augustus 2022

Empathisch zijn is een mooie karaktereigenschap. Maar je kunt ook té empathisch zijn en dan werkt het in je nadeel. Goed om alert op te zijn dus!

Allereerst: wat is het voordeel van empathisch zijn?

Josje: “Je wordt vaak beloond voor empathisch gedrag. Bijvoorbeeld door de ander die jij helpt of een dienst bewijst. Of doordat het jou zelf een voldaan gevoel geeft. Empathie geeft een fijne connectie met anderen, mensen vinden je leuk en aardig en je hebt een groot sociaal leven.”

Maar dat kan soms ook tegen je werken?

“Bij een gezond portie empathie ben je gevoelig voor de gevoelens en mening van anderen zonder dat het jou uit balans brengt. Wanneer je té empathisch bent, raakt de mening of het beeld dat een ander over jou heeft jou persoonlijk en neem je die over. Ook al is die mening niet de waarheid. Té empathisch zijn heeft te maken met de angst om niet goed genoeg of niet leuk genoeg gevonden te worden: Als ik dit of dat doe, denkt de ander dat ik niet goed functioneer op mijn werk. Als ik zus of zo doe, vindt de ander mij minder aardig.”

Wanneer ben je té empathisch?

“Als je te empathisch bent, is er voor jou geen verschil of je beste vriendin tegen je uitvalt of dat een wildvreemde dit doet. Het gevolg is dat je anderen gaat pleasen om zo veel mogelijk aardig gevonden te worden.”

Waarom is pleasen niet handig?

“Het gevaar daarvan is dat je door de ander te pleasen voorbij je eigen grenzen gaat. Op een gegeven moment wordt dit automatisch gedrag, zodat je niet meer weet waar jouw eigen grenzen liggen, omdat je steeds het belang van anderen vooropstelt en je jezelf wegcijfert. Bovendien raken mensen die gevoelig zijn voor de mening en gevoelens van anderen sneller overprikkeld. Zeker tachtig procent van de mensen in mijn praktijk die een burn-out of depressieve gevoelens hebben, is een pleaser en vindt het lastig om de eigen grenzen aan te geven.”

Wanneer ben je gezond empathisch en wanneer wordt het please-gedrag?

“Als een goede vriendin bij jou uithuilt omdat ze liefdesverdriet heeft, is het logisch dat je met haar meevoelt en dat je kan begrijpen hoe ellendig zij zich voelt. Maar zodra het voelt alsof jijzelf liefdesverdriet hebt, ben je te empathisch. Of wanneer jij altijd maar degene bent die op het werk de vaatwasser uitruimt, overwerkt of de feestjes organiseert omdat je graag positief wilt overkomen – ook als je daar de energie of motivatie niet voor hebt – schiet je door. Op het moment dat je alleen nog maar voor de ander kiest en niet meer voor jezelf, dan zou er een alarmbel bij je moeten afgaan.” 

CHECKLIST: 13 signalen dat je té empathisch bent

• Jij bent altijd degene die de grapjes maakt om de sfeer erin te houden.
• Jij bent degene die altijd gezellig en leuk doet.
•Als er iets georganiseerd moet worden, ben jij degene die z’n hand opsteekt om mee te helpen.
• Jij bent degene aan wie mensen om hulp vragen, omdat ze weten dat je waarschijnlijk toch wel ja zegt.
• Je hebt een sociaal beroep en bent er niet vies van om over te werken.
• Jij bent degene die alle taken toebedeeld krijgt.
• Jij zit in alle clubjes en commissies.
• Je bent van nature onzeker.
• Je bent vaak degene die met de leuke ideeën komt.
• Je vindt het moeilijk om nee te zeggen, ook al heb je ergens geen zin in.
• Mensen komen vaak bij jou met hun problemen en zorgen.
• Jij wringt je vaak in allerlei bochten om bij alle sociale activiteiten aanwezig te zijn.
• Jij weet mensen altijd te inspireren en te motiveren.

Oorzaken

10% is erfelijkheid
Empathie zit deels in je DNA. Zo’n tien procent wordt door je genen bepaald. Maar blink je niet echt uit in empathie, zoals mensen met autisme? Dan kun je dit jezelf nog wel aanleren. Sterker nog, veel empathisch gedrag is aangeleerd.

Gebrek aan liefde en aandacht
Als je als kind weinig liefde, aandacht en goedkeuring hebt gehad, kan dat ervoor zorgen dat je te empathisch bent. Gebrek aan liefde gaan kinderen vaak overcompenseren door zich voorbeeldig te gedragen en meer zorgend naar anderen te zijn, omdat dan de kans groter is dat ze daarvoor beloond worden en alsnog liefdevolle aandacht krijgen. En jong geleerd, is oud gedaan.

Een traumatische ervaring
Je kunt te empathisch worden na een nare of traumatische ervaring. Bijvoorbeeld als je op de lagere school gepest bent, kun je dat op de middelbare school gaan compenseren door pleasend gedrag te vertonen in de hoop dat het niet nog een keer gebeurt.  

Ben jij te empathisch? Doe de test!

1. Je bent op een feestje met onbekenden. Gaandeweg leer je mensen kennen, maar omdat je eigenlijk te moe was, heb je een niet al te beste indruk gemaakt.
A Ondenkbaar, zoiets gebeurt mij nooit.
B Het waren gewoon niet mijn soort mensen, dus wat geeft het?
C Heb ik een slechte indruk gemaakt?!

2. Je wordt gevraagd voor de zoveelste taak op je werk. Wat doe je?
A Je zegt meteen ‘ja, doe ik wel even’.
B Je zegt dat het eigenlijk niet goed uitkomt, maar dat je zult kijken wat je kunt doen.
C Geen haar op je hoofd die ook maar overweegt om het te doen.

3. De buurvrouw vraagt of je voor haar verjaardag een taart wil bakken. Wat doe je?
A Je gaat meteen naar de supermarkt voor aardbeien, omdat ze daar zo dol op is.
B Je bent geen keukenprinses, maar kijkt of je online een taart kunt bestellen.
C Een taart bakken? Mij niet bellen!

4. Je hebt een post op social media gezet waar je opvallend weinig reacties op krijgt. Wat doet dat met je?
A ’s Nachts lig je erover te malen.
B Jammer, volgende keer beter.
C So what?

De meeste A antwoorden?
Je bent bovengemiddeld empathisch. Grote kans dat veel mensen jou aardig en leuk vinden. Maar let op, zorg dat je jezelf niet voorbijloopt en niet altijd voor anderen klaarstaat ten koste van jezelf. Maak voor jezelf de afweging, voordat je ergens ja op zegt: kost het me energie of geeft het me energie?

De meeste B antwoorden?
You got it! Jij weet precies wanneer je voor jezelf moet kiezen en wanneer je er voor een ander moet zijn zonder dat je uit balans raakt.

De meeste C antwoorden?
Met jouw zelfvertrouwen zit het waarschijnlijk helemaal goed. Dat is een fantastische eigenschap. Blijf vooral bij jezelf, maar weet ook dat veel mensen gevoelig zijn voor jou mening of kritische opmerking. Daar kunnen anderen last van hebben. Dus af en toe wat meer inlevingsvermogen en subtieler reageren kan passend zijn.

Stappenplan voor gezonde empathie

Ben jij te empathisch? Zo maak je van empathie weer je kracht.
Stap 1: Gezonde empathie begint met zelfkennis. Weet van jezelf dat jij iemand bent die de neiging heeft om te empathisch te reageren op anderen.

Stap 2: Turf gedurende 1 week hoe vaak je iets voor een ander doet en hoe vaak je voor jezelf kiest.

Stap 3: Schrijf op hoe vaak je in één week iets voor een ander hebt gedaan en doe de week erna 10% minder. Stel dat je 10x voor een ander hebt klaargestaan. Dan doe je komende week 9x iets voor een ander. Dus zeg één keer NEE in plaats van JA. Alleen met kleine verbeterstappen kan je brein wennen aan de verandering in je gedrag. Josje Smeets legt het uit: “Als je ineens te vaak nee zou zeggen, mis je de beloning van jouw empathische gedrag. Dit zorgt ervoor dat je toch weer gaat pleasen. Juist met kleine stapjes kun je ervaren dat je angst om afgewezen te worden niet reëel is wanneer je voor jezelf kiest. Je zelfvertrouwen groeit, waardoor het een volgende keer minder moeilijk is om voor jezelf te kiezen.”  

Do’s & Don’ts

DON’T Het probleem voor de ander willen oplossen.
DO Bied een luisterend oor en probeer er niet jouw probleem van te maken of het te willen oplossen. Dat is niet jouw verantwoordelijkheid.
Tip: Kies een voorwerp, zoals een nieuw armbandje of edelsteen, die jou eraan herinnert dat je voor jezelf mag kiezen en de problemen van anderen niet hoeft op te lossen. Of teken een hartje op je arm als reminder.

DON’T Anderen pleasen terwijl je snakt naar me-time.
DO Ga mediteren. Als je mediteert, leer je om meer stil te staan bij het hier en nu en ben je minder geneigd om allerlei scenario’s in je hoofd te bedenken: wat zal die ander wel niet denken? Wat zijn de gevolgen?
Tip: Doe een dankbaarheidsoefening om je zelfvertrouwen te vergroten. Schrijf aan het eind van de dag op (of bedenk) waar je dankbaar voor bent of blij van werd.

DON’T Zo sterk opgaan in het verdriet van de ander dat je er zelf naar van wordt.
DO Blijf je bewust van je eigen lichaam: hoe zit je op de stoel? Wat voel je in je lichaam? En visualiseer dat de emoties van de ander niet bij jou kunnen komen door een onzichtbare spiegel die tussen jou en de ander in staat.
Tip: Zeg in gedachten een affirmatie op. Bijvoorbeeld: ik mag er zijn, ik ben leuk genoeg zoals ik ben, ik kies voor mezelf.

Tekst: Esmir van Wering
Foto: Getty Images

Meer Vriendin? Volg ons op Facebook en Instagram. Je kunt je ook aanmelden voor onze wekelijkse Vriendin nieuwsbrief.