‘Van lightproducten val je af’ tot ‘brood is slecht’: 9 (di)eetmythes ontrafeld

11 november 2021

Waarom leven we nog steeds naar ‘eetregels’ die soms helemaal niet kloppen? 3 voedingsdeskundigen ontrafelen deze mythes en vertellen wat wél goed is voor je lichaam en waar je wél van afvalt.

Onze deskundigen

• Iris Groenenberg is expert voeding & gezondheid bij het Voedingscentrum.
• Marijke Berkenpas is diëtist en voedingswetenschapper, oprichter van online voedingsplatform I’m a foodie en ze heeft verschillende boeken over eten geschreven.
• Mira de Bruin is voedingsdeskundige, docent voedingsleer en leefstijlcoach.

Mythe: met sapvasten kun je je lichaam ontgiften

Ideaal of te mooi om waar te zijn? Een sapvastenkuur belooft je lichaam te ontdoen van afvalstoffen die zich ophopen. Bijkomend voordeel: je verliest ook wat kilo’s.
Iris Groenenberg: “Je lichaam heeft zelf een mooi systeem om afvalstoffen te verwijderen, daar zijn met name je nieren, lever en maag-darmkanaal bij betrokken. De meeste stoffen die je niet nodig hebt, plas je gewoon uit. Detoxen met een sapvastenkuur draagt niets bij aan het opruimproces. Dat geldt ook voor bijvoorbeeld kleibehandelingen en darmspoelingen.
Je valt ook niet blijvend af van een detoxkuur, omdat je niks verandert aan je eetgewoonten. De sapjes zitten vol suikers en als je er veel van drinkt, kunnen ze zelfs bijdragen aan overgewicht: je krijgt er ongemerkt veel calorieën mee binnen.”
Deze mythe houdt al jaren stand. Groenenberg heeft wel een idee waarom: “Mensen houden van een relatief makkelijke oplossing. Een dag in de week sapjes drinken en verder eten waar je trek in hebt? Dat klinkt eenvoudiger dan blijvend je eetpatroon aanpassen om zo op een gezond gewicht te komen.”

Mythe: van brood word je dik

De laatste jaren heeft brood een slecht imago gekregen. Vanwege de koolhydraten zou je bammetjes beter kunnen laten liggen, als je wilt afvallen.
Iris Groenenberg: “Van brood word je niet dik. Als je langere tijd meer calorieën inneemt dan je verbruikt, neemt je gewicht toe. Zo simpel is het. Daarbij gaat het nooit om één product, maar om alle voedingsmiddelen die je eet. Brood bevat koolhydraten en die zitten bij sommige mensen in het verdomhoekje. Maar koolhydraten zitten in voedingsmiddelen die een belangrijke bron zijn van energie en voedingsstoffen, zoals volkoren graanproducten, fruit en peulvruchten. Die passen in een gezond voedingspatroon. Koekjes, snoepjes en frisdrank bevatten naast koolhydraten ook veel calorieën en weinig andere voedingsstoffen. Eet je die veel, dan kan dat logischerwijs wel aanzetten.”

Mythe: groente uit blik is minder gezond dan vers

Verse groente hebben het gezondste imago. Wat in blik of pot zit, of uit de vriezer komt, móét wel minder gezond zijn…
Iris Groenenberg: “Of groenten nou in blik, pot, vriezer of vers in het schap liggen, ze bevatten allemaal evenveel voedingsstoffen. Kies bij groente in blik of pot liefst wel voor de variant zonder toegevoegde zout en suiker. Die zijn er nu gelukkig genoeg. Dat was jaren geleden wel anders, toen zat er standaard zout en suiker in en smaakte de groente ook anders. Misschien komt daar het idee vandaan dat vers gezonder is.
Zorg voor afwisseling, want je hebt altijd variatie in de hoeveelheid voedingsstoffen tussen soorten onderling, maar ook binnen een soort. Dat komt bijvoorbeeld door seizoensinvloeden, dat de bodemsamenstelling niet overal hetzelfde is en hoe lang een groente al in de winkel ligt.”

Mythe: suiker uit fruit is beter dan geraffineerde suiker

Fruit is gezond en kun je onbeperkt eten, de suikers die erin zitten zijn beter voor je lichaam. Maar is dat wel zo?
Marijke Berkenpas: “Allereerst: je lichaam herkent suiker als suiker, in welke vorm dan ook. Of dat nou suiker uit fruit is, kristalsuiker, agavesiroop, kokosbloesemsuiker of honing. Het is allemaal een combinatie van glucose en fructose en je lichaam verwerkt al deze soorten op dezelfde manier. Een recept wordt dus ook niet gezonder als je kristalsuiker vervangt door agavesiroop.
Belangrijk om je te realiseren is dat voeding meer is dan losse voedingsstoffen. Daar is fruit een typisch voorbeeld van: in fruit zit natuurlijk suiker, maar ook vocht, vezels, vitamines, mineralen en antioxidanten. Die kun je niet los van elkaar zien. Bovendien wordt je gezondheid bepaald door je totale eetpatroon. Kies je voor fruit in plaats van snoep, dan is dat een gezondere keuze.
Hoeveel fruit je eet, kun je het beste zelf bepalen. Het advies is minimaal 250 gram per dag. Ook hiervoor geldt: kijk naar je totale eetpatroon. Als je zo veel fruit eet dat je geen brood, andere granen of groenten meer eet, is je voedingspatroon mogelijk niet volwaardig. Dat is niet gezond. Voedingsdeskundigen zeggen al jaren: varieer en eet met mate. Geen sexy boodschap, wel een zinnige.”

Mythe: je hebt extra vitamines nodig

De gedachte hierachter is, dat de bodem zo verarmd is, dat voeding tegenwoordig minder rijk is aan vitamines en mineralen en je die dus moet aanvullen met supplementen.
Marijke Berkenpas: “Deze mythe is aangewakkerd door de industrie: er wordt een ingewikkeld probleem geschetst en een makkelijke oplossing – supplementen – aangedragen. Sommige supplementen en multivitamines zijn hoog gedoseerd. Baat het niet dan schaadt het niet, gaat echt niet op. Een overschot plas je niet zomaar uit, wat ook wel wordt gedacht. Een teveel aan vitamine B6 bijvoorbeeld kan zenuwschade veroorzaken.
Met een gevarieerd en gezond eetpatroon krijgen de meeste mensen voldoende vitamines en mineralen binnen. Wil je weten hoe dat bij jou zit? Houd dan een paar weken de Eetmeter bij op de site van het Voedingscentrum. Daarmee kun je berekenen of je voldoende vitamines binnenkrijgt via je voeding.
Er zijn een paar uitzonderingen: veganisten wordt geadviseerd om vitamine B12 te slikken, zwangere vrouwen doen er goed aan om tot de tiende week foliumzuur in te nemen, en baby’s die uitsluitend borstvoeding krijgen, hebben wat extra vitamine K nodig. Vitamine D haal je vooral uit zonlicht. Mensen die weinig buiten komen, vrouwen boven de vijftig, mannen boven de zeventig, kinderen tot vier jaar en mensen met een donkere huid wordt geadviseerd dit aanvullend te slikken.”

Mythe: Keltisch zeezout is gezonder dan gewoon keukenzout

… want het is natuurlijker en daarom beter voor je gezondheid.
Marijke Berkenpas: “Omdat ik niet goed kon achterhalen hoe dit nou echt zat, heb ik een paar jaar geleden zoutsoorten laten vergelijken in een laboratorium. Wat blijkt: luxe soorten zoals Keltisch zeezout, Himalayazout en Fleur de sel zijn vrijwel identiek aan gewoon keukenzout. Ze bevatten soms ietsje meer mineralen. Maar het grootste verschil zit in de prijs: 50 cent voor een kilo keukenzout en 32 euro voor bijvoorbeeld een kilo Fleur de sel! Welk zout je ook gebruikt, wees spaarzaam. Te veel zout is niet goed voor je gezondheid. Voor volwassenen geldt: maximaal 6 gram per dag.”

Mythe: van lightproducten val je af

… want in lightproducten is het aantal calorieën gehalveerd.
Mira de Bruin: “In de jaren tachtig werd ontdekt dat we dik werden door het eten van te veel vet. Er kwamen lightproducten in de supermarkt te liggen. Volgens de Nederlandse Warenwet mag een product light heten als er dertig procent minder calorieën in zit, óf dertig procent minder vet, óf dertig procent minder suiker. Bij light denkt iedereen: aha! Minder calorieën. Als je producten zoals chips of pindakaas onder de loep neemt, zie je dat er inderdaad dertig procent minder vet in zit. Maar om het een beetje smaakvol te maken, wordt er bijvoorbeeld suiker toegevoegd, waardoor het aantal calorieën met maar tien procent vermindert.
Veel mensen denken dat lightproducten zeker de helft minder calorieën bevatten ten opzichte van gewone varianten. En dat ze er daarom meer van kunnen eten. Dat is dus niet zo. Per saldo krijg je juist meer calorieën binnen. Houd je je porties gelijk, dan kun je er inderdaad wel gewicht mee verliezen. Want je valt af als je meer energie verbruikt dan je binnenkrijgt – dat geldt voor zowel light- als gewone producten.”

Mythe: intermittent fasting is dé manier om af te vallen

En het is ook nog een goed voor je gezondheid, wordt gedacht.
Mira de Bruin: “Er wordt veel onderzoek gedaan naar periodiek vasten en het lijkt een positief effect te kunnen hebben op je gezondheid. Maar het idee dat je er heel veel van afvalt, is niet waar. Intermittent fasting is geen vastomlijnd dieet. De meeste mensen die eraan doen, kiezen voor zestien uur niet eten en acht uur wel, en dan meestal tussen twaalf uur ’s middags en acht uur ’s avonds. Maar je kunt ook vijf dagen niet vasten en twee wel. Daarin ben je vrij.
Uit onderzoek blijkt dat je alvleesklier beter gaat werken als je je lichaam minder frequent voeding aanbiedt. De alvleesklier zorgt onder andere dat je bloedsuikers in balans blijven. Maar dit staat nog niet onomstotelijk vast. Het gaat natuurlijk om wát je dan eet, wanneer en hoe vaak maakt niet uit. De negatieve energiebalans blijft leidend. Na acht uur ’s avonds kun je prima nog wat eten, je verbranding gaat 24 uur per dag door. Maar grijp je dan naar koekjes of snacks, dan zet dat wel aan. Dat gebeurt ook als je die midden op de dag eet.”
Wie pas halverwege de dag begint met eten, slaat per definitie het ontbijt over. Maar die maaltijd wordt ook wel heilig genoemd. Hoe zit dat dan?
De Bruin: “Drie maaltijden en drie tussendoortjes per dag is ook een mooie mythe. Dat ritme is achterhaald. Maar er is wel een verschil tussen kinderen en volwassenen. Voor hun cognitieve ontwikkeling hebben kinderen energie nodig. Daarom móéten ze ontbijten voor ze naar school gaan. Heb jij een baan waarbij je veel moet nadenken, dan kan het ook nuttig zijn om te eten voor je aan de slag gaat. Hersenen functioneren op suikers, op koolhydraten, die willen gevoed worden.”

Mythe: roomboter is gezonder dan margarine

… want roomboter is natuurlijk en margarine is bewerkt.
Mira de Bruin: “Voor de productie van margarine werden vroeger transvetten gebruikt om het smeerbaar te maken. Dat zijn de gevaarlijkste vetten die er zijn: ze verhogen je cholesterol. Het is in Nederland al meer dan dertig jaar verboden om deze vetten te gebruiken, maar de mythe beklijft nog altijd. Margarine wordt smeuïg gemaakt door de toevoeging van plantaardige oliën. Dat zijn onverzadigde en dus gezonde vetten. Roomboter bestaat voor zestig procent uit verzadigd vet, dat is ook niet goed voor je aderen.”

Tekst: Yvonne Brok
Foto Getty Images