Dít is waarom op gewicht blijven nog moeilijker is dan afvallen

16 december 2020

Wist je dat acht op de tien mensen die een dieet volgen een jaar later weer op hun oude gewicht zitten? Waar dat aan ligt en hoe je voorkomt, lees je hier.

Probleem 1: je eetpatroon na het dieet

Tijdens een dieet heb je meestal duidelijke eetregels, het motiveert als je afvalt en meestal krijg je ook nog support vanuit je omgeving. Het gaat vaak mis als het dieet erop zit en je weer je eigen eetpatroon oppakt. Je bent minder streng voor jezelf en verleidingen liggen op de loer, want zonder afvaldoel of dieet, gun je jezelf snel meer. Als je je oude eetpatroon niet verbetert, is de kans groot dat je weer aankomt. Mariëtte Boon, vetonderzoeker en internist-in-opleiding aan het Leids UMC en mede-auteur van VET belangrijk: “Aanleg, de omgeving waarin je opgroeit en het overdadige aanbod van ongezond voedsel spelen hierbij ook een belangrijke rol.”

Probleem 2: verstoorde hongerhormonen

Of je na een dieetperiode wel of niet terugzakt naar je oude gewicht (of meer), hangt grotendeels af van hóé je bent afgevallen. Een extreme afvalmethode vergroot de kans op het jojo-effect. Bijvoorbeeld bij een sap- of detoxkuur waarbij je maar 500 tot 800 calorieën per dag binnenkrijgt. Uit Australisch onderzoek blijkt dat crashdiëten behoorlijk schadelijk kunnen zijn voor je lichaam. Ze verstoren namelijk de hormonen die te maken hebben met je honger- en verzadigingsgevoel. Voor dit onderzoek deed een groep vrijwilligers een crashdieet. Allemaal vielen ze af. Maar wat bleek? Na het dieet waren de darmhormonen verstoord: deelnemers hadden een veel lager niveau verzadigingshormonen en een hogere spiegel hongerhormonen in hun bloed. Kortom, ze hadden een grotere eetlust dan vóór het dieet en waren minder snel verzadigd. En dat niet alleen: uit dit onderzoek bleek dat de darmhormonen een jaar later nog steeds van slag waren. Al die tijd hadden de vrijwilligers dus meer honger. Of de darmhormonen na die tijd weer herstellen, wordt nog onderzocht.

Uitdaging 1: wachten op verzadiging

Het klinkt misschien gek, maar je darmen zijn veel bepalender dan je maag als het gaat om verzadiging. Hoogleraar obesitas Van Rossum: “Als het voedsel uit je maag bij de dunne darm aankomt, geven je darmen verzadigingshormonen aan je hersenen af. Daardoor remt je eetlust en voel je dat je genoeg hebt gehad. Om op gezond gewicht te blijven, is het dus ontzettend belangrijk dat je darmhormonen goed functioneren. Omdat dáár met name het verzadigingsgevoel ontstaat en je eetbehoefte wordt afgeremd of juist gestimuleerd.”

Uitdaging 2: bewust aan iets anders denken dan voedsel

Als het dieet dat je volgde om af te vallen geen onderdeel wordt van je vaste eetpatroon, verval je snel in oude (slechte) eetgewoontes. We denken vaak dat we niet sterk genoeg zijn om een lekkere, ongezonde snack te weerstaan. Maar wist je dat wilskracht maar voor ongeveer 10% meespeelt in de keuze of je iets wel of niet neemt? De overige 90% wordt getriggerd door lichamelijke reacties. Liesbeth van Rossum legt het uit: “Zodra je aan iets zoets dénkt, reageert je lichaam hierop door extra hongerhormonen aan te maken. Dit versterkt je trek. Hoe meer je aan de stroopwafeltent denkt waar je langskomt op weg naar huis, hoe sterker je eetbehoefte wordt en hoe groter de kans dat je er ook eentje koopt. Hoe je dat voorkomt? Denk aan andere dingen, verzet je gedachten.

Uitdaging 3: je lichaam negeren dat schreeuwt om snacks

Na een dieetperiode komt er meer ruimte voor af en toe een calorierijke snack. En dat is een uitdaging. Want als je aan iets zoets dénkt, maakt je lichaam het hormoon insuline aan. Insuline zorgt ervoor dat de suikers die je eet, worden opgenomen in je lichaam en gebruikt als energiebron. Heel nuttig dus. Maar… insuline laat ook je bloedsuikerspiegel dalen. En hoe lager die is, hoe sterker je eetbehoefte wordt. Je hebt dan letterlijk behoefte aan suiker. Sterker nog: je lichaam schreeuwt om die stroopwafel of chocoladereep bij de kassa. Het is een soort oerdrift die zelfs met de beste wilskracht op den duur moeilijk is te weerstaan. Vetonderzoeker Mariëtte Boon: “Vergis je niet, de fysieke reacties op een lekkere geur die je ruikt of een reclame over een hamburger die je hoort of ziet, is onbewust een sterke drijfveer om te eten. En helemaal als je moe, geïrriteerd of emotioneel bent.”

Zo blijf je wél op gewicht

Het goede nieuws is: het is mogelijk om af te vallen zonder dat je hormonen uit balans raken en je verbranding achteruit gaat. Dat doe je door je eetpatroon aan te passen. Liesbeth van Rossum: “Voor de meeste mensen geldt dat je veranderingen in je eetpatroon het beste geleidelijk kunt doorvoeren. En gooi niet al het lekkers overboord. Neem de schijf van vijf in gedachten en eet gevarieerd en vers.”

Tip: pas je eetpatroon geleidelijk aan en gooi niet al het lekkers overboord.