Het gesprek over ‘HET’: praat jij met je kinderen over seks?
17 september 2024
Praten over seks is meer dan uitleggen hoe voorplanting werkt. Het gaat om seksualiteit in brede zin. Op welke leeftijd zijn kinderen toe aan informatie? Wat vertel je wel en wat niet? Of kun je beter wachten tot je kind er zelf over begint?
Wanneer? Nou, zo vroeg mogelijk!
“Praten over seks is wat mij betreft niet alleen dat ene gesprek waarin je als ouder uitlegt hoe kinderen worden gemaakt”, vertelt Susan ter Horst, GZ-psycholoog en seksuoloog, aangesloten bij de Nederlandse Wetenschappelijke Vereniging voor Seksuologie. “Het gaat om seksualiteit in bredere zin: het contact met je eigen lijf, het aangaan van relaties, aanvoelen wat fijn is en wat niet en communiceren hierover. De seksuele vorming op deze manier kan niet vroeg genoeg beginnen, uiteraard aansluitend bij de leefwereld van je kind.”
Onbewuste boodschappen
“Van nature zijn kinderen onbevangen en nieuwsgierig. Net zoals ze op een gegeven moment hun voeten opmerken, ontdekken ze ook hun geslachtsdeel. Het zijn volwassenen die er soms een taboe van maken. Als ouders is belangrijk te beseffen dat je de hele dag door ‘boodschappen’ zendt, vaak onbewust. Hoe reageer je bijvoorbeeld op een zoenscène op televisie? Kijk je weg, lach je of reageer je verbaasd? En wat als je kleuter ongegeneerd met de hand in de broek op de bank zit? Schrik je dan of zeg je: ‘Dat is een fijn plekje, dat snap ik’?”
Verweven in de opvoeding
De basis van seksuele vorming is idealiter verweven in de gehele opvoeding, waarbij het niet alleen draait om informatie, maar vooral om de houding die ouders aannemen. Susan legt uit: “Wees je bewust van je eigen gedrag en de signalen die je daarmee overbrengt. Geef je je partner weleens knuffel of een zoen waar de kinderen bij zijn? Daarmee laat je zien dat intimiteit heel gewoon is. Het gaat ook over respectvol omgaan met anderen en het leren aangeven van wensen en grenzen. Hoe reageert je kind bijvoorbeeld als oma een kus wil? Doet je kind dat om oma blij te maken of durft ‘ie dan eerlijk te zeggen dat een boks ook prima is? Deze situaties lijken misschien niet direct gerelateerd te zijn aan seks, maar ze zijn cruciaal in de seksuele vorming. Als kinderen van jongs af aan op een open manier kennismaken met alle aspecten van seksualiteit – zoals gevoelens uiten, grenzen bewaken en omgang met je lijf – dan is het later ook makkelijker om het gesprek te voeren over veilig vrijen en alles was daarbij hoort.”
En dan komt je kind met dé vraag…
Dikke kans dat je kind op een zeker moment vraagt hoe baby’s in een buik terechtkomen. Susan: “Wanneer die vraag komt, verschilt echt per kind. Daar valt geen leeftijd aan te hangen. Luister naar wat je kind vraagt en vertelt, en geef eerlijk antwoord. Wees niet bang dat je teveel informatie geeft, want kinderen pakken alleen de informatie op waar ze iets mee kunnen, de rest glijdt van ze af.”
Fabel
Een veelgehoorde angst: als je erover praat met kinderen, zet je ze aan tot seks. “Onzin”, zegt Susan ter Horst. “Uit onderzoek blijkt juist dat kinderen later seksueel actief worden en dat ze seksueel gezondere keuzes maken als ze vroeg en goed zijn geïnformeerd. Als je een realistisch beeld hebt van seks, je eigen lijf kent, en weet wat je wel en niet fijn vindt, dan ben je beter in staat bewuste keuzes te maken, dan wanneer je van niets weet.”
Help, internet!
Waar jij vroeger wellicht nog in de bieb op zoek moest naar niets verhullende plaatjes van seksende mensen, kan jouw kind online heel gemakkelijk van alles opzoeken en bekijken. Susan: “Dat is op zich prima, zolang jij je kind uitlegt dat dit acteurs zijn die een rol spelen en dat seks in werkelijkheid dus heel anders gaat. En dat seks in het echte leven niet perfect hoeft te gaan, zoals je in de meeste films ziet. Echte seks gaat gepaard (en mag gepaard gaan!) met diverse gevoelens en onzekerheden, met geklungel en met humor.
Vaders en zonen, moeders en dochters
Kunnen zonen het best met hun vragen naar vaders en dochters naar moeders? “Nee hoor,” zegt Susan. “Dat hoeft zeker niet en ook niet elk gezin bestaat uit twee ouders of uit een vader en een moeder. Gesprekken over seks staan los van geslacht of gender. Als je wel met twee ouders bent, is het mooi als je elkaar aanvult. De een voert misschien ook wel makkelijker dit soort gesprekken dan de ander.”
Steeds een beetje info
Al die info over de bloemetjes en de bijtjes, veilige seks, ongewenste zwangerschappen en soa’s; geef het liefst steeds een beetje informatie en houd het niet bij één gesprek waarin je alles vertelt. Susan: “Kijk naar je kind en wees niet te afwachtend. Het liefst geef je deze info ruim voor de puberteit. Want als ze daar eenmaal vol in zitten, vinden de meeste kinderen het stom en raar om het over seks en alles wat daarbij hoort te hebben. Zo is het bijvoorbeeld belangrijk dat meisjes goed geïnformeerd worden over de menstruatie voordat ze zelf voor het eerst ongesteld worden. Op die manier weten ze dat het normaal is én weten ze dat ze hierover kunnen praten. Om dit soort onderwerpen te normaliseren, kun je maandverband, tampons of condooms zichtbaar in huis leggen.”
Moet je ervoor gaan zitten of niet?
Het een hoeft het ander niet uit te sluiten. Soms kan een boek, een tv-programma of een item op het journaal een perfecte aanleiding zijn voor een spontaan gesprek over seks, liefde, intimiteit, wensen, verwachtingen en grenzen. Dat neemt niet weg dat het ook goed is om er wel eens voor te gaan zitten en tijd voor te maken. Wanneer je het gesprek aan wilt gaan met je kind, wees je dan bewust van de setting. Tegenover elkaar aan tafel is niet altijd even handig. Wandelend, in de auto, op de fiets of op het terras weer wel, omdat je elkaar dan niet direct aankijkt en het gesprek soepeler kan verlopen. Jongere kinderen missen nog weleens het gevoel voor timing en zijn in staat scherpe vragen te stellen als jij bijvoorbeeld net een kar vol boodschappen langs de zelfscanner haalt. Schrik dan niet, zeg dat je thuis in alle rust wil uitleggen hoe het allemaal zit, maar dat je nu eerst even gaat afrekenen.”
Wat vertel je (niet)?
Openheid over seks en alles wat daarbij hoort, zou zeker een rol moeten krijgen in de opvoeding. Susan legt uit: “Dit betekent niet dat je als ouder de hele Kamasutra door moet nemen met je kroost. Het is mooi als ze op de hoogte zijn van de basis, weten dat ze met al hun vragen bij je terechtkunnen en de ruimte voelen om te ontdekken wat ze fijn en lekker vinden. Zo hoef je ook niet te antwoorden wanneer je kind recht voor z’n raap vraagt naar details van jouw seksleven. Zelf zeg ik dan altijd: ‘Dat we seks hebben, mag je weten. Maar hoe en wanneer, dat is van papa en mama’.”
Ook nog goed om te weten…
Susan ter Horst: “Geef je kinderen het plezier van seks mee. In de basis hebben we seks omdat het lekker is, gezond is en voor verbinding zorgt. Daarbij helpt het als ze hun eigen lijf goed kennen, bijvoorbeeld door te masturberen. Hoe beter je je eigen lichaam kent, hoe beter je kunt aanvoelen wat je wel en niet fijn vindt en dit vervolgens durft uit te spreken. Naast plezier vind ik het belangrijk om duidelijk te maken dat seks vele vormen kent en niet perfect hoeft te gaan. Zeg nou zelf: we klungelen allemaal wel eens wat, in bed of waar dan ook. Seks is zo ongeveer het meest kwetsbare om te doen, omdat je je zowel letterlijk als figuurlijk openstelt voor een ander. Het is dus logisch dat de zoektocht naar je seksuele zelf met vallen en opstaan gaat.”
Praten met je kind over seks
Anne, moeder van een zoon (15) en een dochter (13): “Wij proberen zo open mogelijk te praten over seks en alles wat daarmee te maken heeft. Als mijn zoon iets wil weten, gaat hij vaak eerst naar zijn zus. Die weet meestal het antwoord wel. Gelukkig voelt hij zich ook vrij om naar mij te komen. Een paar jaar geleden zat ik rustig op de bank toen ik hem de trap af hoorde denderen. Voor ik het doorhad stond hij voor mijn neus met zijn broek op zijn enkels: ‘Kijk mam, ik heb een schaamhaar.’
Sebastiaan, vader van twee dochters (10 en 7 jaar): “Mijn vrouw en ik doen de seksuele opvoeding van onze kinderen echt samen. Daarbij vinden we het belangrijk dat onze kinderen ontdekken wat ze fijn vinden en waar hun grenzen liggen. Dat heeft op deze leeftijd nog niets te maken met seks, wel met leren luisteren naar je gevoel. Toen onze oudste een peuter was, merkten we bijvoorbeeld dat ze geen behoefte had aan knuffelen met haar oma. Dat hoefde van ons dus ook echt niet. Hoe klein ze toen ook was, het was goed dat ze haar grenzen aangaf. En die had oma gewoon te respecteren.”
Chantal, moeder van vier zonen (21, 19, 12 en 6): “Seks is bij ons thuis geen taboe. Ze mogen me alles vragen en delen waar ze behoefte aan hebben. Toen ze klein waren, viel het op dat ik als enige in huis geen piemel heb. Perfecte aanleiding om het verschil tussen jongens en meisjes uit te leggen. Inmiddels zijn we jaren verder. Als er eentje een natte droom heeft gehad, vraagt hij gewoon of ik zijn bed wil verschonen. En toen een van de oudste kinderen voor het eerst seks had gehad, kwam hij me dat vertellen. Niet omdat het moet, wel omdat het kan.”
Dokter Corrie geeft antwoord
Het belang van goede seksuele voorlichting is de laatste jaren alleen maar toegenomen, iets waar ook veel ouders inmiddels van doordrongen zijn. Dokter Corrie legt aan kinderen niet alleen uit hoe alles werkt, maar ook dat niets aan je eigen lijf raar is, hoe belangrijk het is om je grenzen aan te geven en waar je je bij sexting maar beter van bewust kan zijn. Dit boek is echt een must have voor pubers (in wording). Voor meer informatie klik op onderstaande button.
Dokter Corrie geeft antwoord
Tekst: Yvonne Brok
Foto: Getty Images
Meer Vriendin? Volg ons op Facebook en Instagram. Je kunt je ook aanmelden voor onze wekelijkse Vriendin nieuwsbrief.
