Prikkelbare darm: zó herken je het en dit kun je eraan doen
17 december 2020
Heb je vaak last van een opgeblazen gevoel, buikpijn, verstopping of juist diarree? Misschien zijn het PDS-klachten. En daar kun je wat aan doen.
Wat is het precies?
Wanneer je maag-darmkanaal, en dan met name de dikke darm, niet naar behoren werkt, kan er sprake zijn van PDS, ofwel Prikkelbare Darm Syndroom, stelt de Maag Lever Darm Stichting (MLDS). Doordat de darmen te veel bewegingen maken of juist te weinig, kan het zijn dat je ineens heel nodig naar de wc moet of dagenlang rondloopt met een opgeblazen gevoel omdat je verstopt bent. Bij zestig procent van de mensen met PDS reageren de zenuwen in de darmwand extra gevoelig.
Tot zover de theorie. Want, zegt therapeut Nienke Gottenbos: “Eigenlijk bestaat PDS helemaal niet. Begrijp me niet verkeerd: de kláchten zijn wel degelijk echt. Maar PDS als ziekte bestaat niet. PDS is een naam voor een verzameling symptomen, die verschillende achterliggende oorzaken kunnen hebben.” Met de constatering ‘U heeft PDS’ kun je dus weinig. De vraag is eigenlijk waardoor de klachten worden veroorzaakt.
Zo veel mensen, zo veel klachten
Doordat de oorzaak per persoon kan verschillen, zijn ook de klachten die je bij PDS kunt hebben uiteenlopend, aldus Gottenbos: “De een heeft heel dunne ontlasting, de ander juist te dikke. Het kan ook zijn dat je ontlasting wel normaal is, maar dat je er veel pijn bij hebt, of vaak een opgeblazen gevoel ervaart.” Het lastige is dat het vaak om vrij algemene klachten gaat, die ook door iets anders kunnen worden veroorzaakt. Nienke Gottenbos: “Bovendien bestaat er geen regel die zegt: als je vier keer per week buikpijn hebt, dan is het PDS.” Hoeveel mensen echt last hebben van PDS is dan ook niet bekend. De MLDS schat dat het gaat om tien tot vijftien procent, maar het werkelijke aantal kan ook weleens veel hoger zijn, stelt de therapeut: “Niet iedereen ervaart bijvoorbeeld dunne ontlasting als een probleem. Of mensen denken dat het normaal is, dat het ‘nu eenmaal bij ze hoort’.” Meer vrouwen dan mannen stappen met PDS-klachten naar een arts; volgens de MLDS is 75 procent van de mensen met PDS vrouw. Dat kan komen omdat vrouwen er door hormonale schommelingen gevoeliger voor zijn, of bijvoorbeeld een opgezette buik eerder als klacht zien, denkt Nienke Gottenbos.
Hoe weet je of je PDS hebt?
Omdat PDS op zich geen ziekte is, is er ook geen specifieke test die met zekerheid kan vaststellen dat je het hebt. Kom je met je klachten bij een arts, dan zal die eerst onderzoek doen naar mogelijke afwijkingen aan je darmen of andere oorzaken die de klachten kunnen veroorzaken. Levert zo’n onderzoek niets op en blijf je wel last van de hierboven beschreven symptomen houden, dan kan de arts concluderen dat je PDS hebt. Maar dan weet je dus eigenlijk nog niets, stelt Gottenbos: “Om de klachten te verhelpen, moet je eerst weten wat de onderliggende oorzaak is. Daar is uitgebreid individueel onderzoek voor nodig.” Soms kun je hiervoor bij een reguliere arts terecht, maar het zijn vooral alternatieve behandelaars die deze onderzoeken (laten) uitvoeren. Dat er soms geen duidelijke oorzaak te vinden is, daar wil Nienke Gottenbos niet aan: “Ernstige buikklachten worden altijd ergens door veroorzaakt. Je moet alleen bereid zijn om naar het onderliggende probleem te blijven zoeken.”
Waardoor wordt PDS door veroorzaakt?
Om vast te stellen waardoor PDSklachten worden veroorzaakt, zijn verschillende soorten onderzoek mogelijk, zegt de darmfloratherapeut: “Je kunt darmflora laten onderzoeken via de ontlasting. Met allergietesten kan worden gekeken worden of een allergie je klachten veroorzaakt. Verder kun je met een speciale test vaststellen of er veel stresshormonen worden aangemaakt of dat de darmen misschien te veel histamine bevatten. Histamine is een stof die je lichaam zelf aanmaakt, maar je krijgt het ook binnen met je voeding; het is een afbraakproduct van bepaalde eiwitten. Verwerkt je lichaam dat niet goed, dan kun je daar klachten van krijgen.”
De belangrijkste groepen oorzaken
◆ ALLERGIE OF OVERGEVOELIGHEID voor bepaalde (voedings)stoffen. Bekende boosdoeners zijn gluten, melkproducten, fruitsuikers, noten en eieren, maar bijvoorbeeld ook pompoen en rozijnen kunnen een overgevoeligheidsreactie geven. Dit kan per persoon erg verschillen, en dat maakt het lastig om bijvoorbeeld wetenschappelijk onderzoek te verrichten, vertelt Gottenbos. “Dan wordt bijvoorbeeld bij een grote groep mensen onderzocht of glutenvrij eten helpt. De conclusie is dan: nee, dat heeft geen zin. Maar individueel kan het wel degelijk helpen om geen brood meer te eten, ook al geldt dat niet voor de hele groep.”
◆ STRESS. De hersenen en de darmen staan rechtstreeks met elkaar Vaak gaat het niet om één oorzaak, maar om een combinatie van factoren in contact via de ‘brein-darm-as’, legt Nienke Gottenbos uit: “Stress heeft daardoor direct invloed op de werking van de darmen. Als je veel stresshormonen aanmaakt, is dat ongunstig voor de goede bacteriën in je darmen. Andersom geldt het ook: als je darmstelsel te weinig goede bacteriën bevat, kan het voor je brein lastig zijn om bepaalde neurotransmitters aan te maken, stofjes die nodig zijn om te kunnen ontspannen. De gevoelens van stress komen dus eigenlijk vanuit je darmen.”
◆ VOEDING. Ook al heb je geen specifieke allergie of overgevoeligheid, dan nog kan een verkeerd dieet tot klachten leiden. Ook hier geldt weer: welke voedingsmiddelen problemen kunnen geven, verschilt per persoon. Één ding staat volgens Gottenbos vast: “Te veel suikers en granen zijn voor iedereen slecht.”
Klachten verhelpen
Je hebt het inmiddels vast begrepen: omdat de achterliggende oorzaken van PDS heel divers zijn, verschilt het ook per persoon hoe je de klachten kunt verhelpen of in elk geval verminderen. Er bestaan wel wat algemene middelen die de krampen tegengaan en kunnen helpen tegen de pijnklachten, zoals pepermunt, venkel en kamille. Maar de oorzaak verhelpen ze niet, zegt Gottenbos: “Zie het als wandelen terwijl er een steentje in je schoen zit. Je kunt een pijnstiller nemen tegen de pijn, maar het is natuurlijk effectiever om het steentje uit je schoen te halen.” Is het ‘steentje’ een allergie, is het vermijden van de bewuste boosdoener de oplossing. Veroorzaakt stress de klachten, dan zul je met oefeningen en rust meer bereiken. Overigens gaat het vaak niet om één oorzaak, maar om een combinatie van factoren. Daarom is gericht onderzoek zo belangrijk.
Voorkom PDS-klachten door je darmflora gezond te houden
Wil je de kans op PDS-klachten zo klein mogelijk houden, dan is er een aantal dingen dat je zelf kunt doen om je darmflora in optimale conditie te houden, zegt Gottenbos: “Een van de belangrijkste factoren die bijdragen aan een gezonde darmflora is je voedingspatroon. Zorg ervoor dat dat niet te veel suikers en granen bevat. Eet zo min mogelijk bewerkte producten en zo veel mogelijk verse groenten en fruit.” Met een gezond voedingspatroon snijdt het mes aan twee kanten: je zorgt voor voedingsstoffen waar de goede bacteriën op kunnen leven en geeft de slechte tegelijkertijd zo min mogelijk kans om zich te vermenigvuldigen. Ook onmisbaar in een gezond voedingspatroon: vezels. “Mensen denken bij vezelrijke voeding vaak vooral aan volkorenproducten, maar eigenlijk vind ik dat niet de meest interessante bron. Groente en fruit bevatten veel meer verschillende soorten vezels. Je hebt namelijk zowel oplosbare vezels nodig (als voeding voor de bacteriën), als onoplosbare (voor een goede darmwerking). Onoplosbare vezels vind je in alle voeding waar je flink op moet kauwen, oplosbare in ‘vergeten groenten’ zoals pompoen, pastinaak en zoete aardappel.” Wat verder minstens even belangrijk is voor een gezonde darmflora: contact met verschillende soorten bacteriën. Vroeger gebeurde dat veel vaker automatisch. “Om eten langer te kunnen bewaren, gingen men het fermenteren. Bij fermenteren wordt gebruikgemaakt van gunstige bacteriën, die je dus vanzelf binnen kreeg. Dat waren eigenlijk probiotica, al voordat bekend was dat we deze nodig hadden. Tegenwoordig zie je wel weer gefermenteerde producten als kefir, kombucha en kimchi, maar neem je bijvoorbeeld een zakje zuurkool uit de supermarkt, dan zul je daar weinig levende bacteriën meer in aantreffen.
Tip van Vriendin
Als het microbioom van de darmen goed gevoed is en goed contact onderhoudt met het brein, staat het aan de basis van een gezond leven. Een verstoorde darm-breinconnectie daarentegen kan het immuunsysteem van slag brengen en leiden tot ziekten. Dit boek bespreekt praktische tips op basis van medisch en voedingsonderzoek en ervaringen met psychotherapie. Voor meer informatie klik op onderstaande button.
