Karin richtte de Stiefacademie op en coacht stiefouders

22 januari 2024

Karin (52) verloor op jonge leeftijd haar moeder, maar sloot haar stiefmoeder in haar hart. Later werd ze zélf stiefmoeder en inmiddels is ze ook stiefoma. In 2019 richtte ze stichting Stiefacademie Nederland op, met als doel: het samengestelde gezin tot een veilige, stabiele en fijne plek maken voor kinderen.

Net als Vriendin brengt ook Mijn Geheim de allermooiste persoonlijke verhalen, die we hier graag elke week met je willen delen.

“Jaren heb ik gezorgd voor mijn stiefkinderen. Op Moederdag gingen de bloemen altijd naar het graf van hun moeder. Natuurlijk, logisch! En toch betrapte ik mezelf er na een paar jaar zorgen op Moederdag ineens op dat ik dat toch moeilijk vond. Ik had zo’n gevoel van: ik doe alles en ik ben eigenlijk niks van ze. Ik schaamde me voor dat gevoel, want hoe kun je nou jaloezie voelen richting een overleden moeder? Tot ik doorhad: er is, of was, maar één moeder, en dat zal ze blijven tot in de eeuwigheid. En zo is het. Inmiddels heb ik mijn eigen unieke band met ze opgebouwd en weet ik dat ze me zeker waarderen in wat ik voor ze doe en deed.”

Roos (63), stiefmoeder van een inmiddels volwassen stiefzoon en stiefdochter

Bovenstaande tekst staat op de website van stichting Stiefacademie Nederland. Oprichtster Karin den Hollander van de stichting vertelt: “Heel herkenbaar vind ik deze uitspraak van Roos. Er is te weinig aandacht en steun voor stiefouders. Ik ben zelf stiefdochter, stiefmoeder en inmiddels ook stiefoma. Het stiefgezin loopt als een rode draad door mijn leven en ik ben er altijd mee bezig geweest. Ik zocht ook naar herkenning bij anderen en ging op zoek naar informatie. Toen ontdekte ik dat er nog heel weinig bekend was over de dynamiek in stiefgezinnen. Samen met Magda Hengst heb ik het boek ‘De mijne zijn de liefste’ geschreven. Dat werd zo’n succes en er kwam zo veel vraag naar lezingen en coaching, dat ik in het diepe sprong en mijn baan opzegde. Stichting Stiefacademie werd een feit.

De rol van stiefouders blijft vaak onderbelicht, terwijl er steeds meer samengestelde gezinnen zijn in Nederland. Zo’n twintig jaar geleden had een op de tien kinderen ermee te maken. Inmiddels is dat een op de vijf. Het slechte nieuws is dat van de ‘nieuwe’ relaties tweederde ook weer strandt. Kinderen zijn daar toch vaak de dupe van en het heeft grote gevolgen voor ze, ook op lange termijn. Deze kinderen hebben twee tot drie keer zo veel kans dat ze later zelf ook zullen gaan scheiden. De Stief-
academie heeft de missie om het samengestelde gezin tot een veilige, stabiele en prettige omgeving te maken voor kinderen. Dat doen we door de ouders te ondersteunen.”

Rouw

“In de meeste samengestelde gezinnen speelt rouw een voorname rol. Rouw vanwege het verlies van een ouder of omdat de vader of moeder van een kind na een scheiding op een andere plek woont. Voor kinderen is dat vaak een grote, moeilijke verandering, terwijl de ouder en de stiefouder vooral verliefd zijn en samen toekomstplannen maken. Zelfs als de scheiding of het overlijden al wat langer geleden is, kan die rouw ineens weer naar boven komen als er een nieuwe verandering in het leven van het kind plaatsvindt.
Ook al lijkt het aan de buitenkant soms ideaal, achter de voordeur van een stiefgezin zijn er vaak spanningen. Bijvoorbeeld onzekerheden over de rol en de plek van de stiefouder. Kinderen voelen dat haarfijn aan. Het romantische plaatje waarmee ouders hun relatie beginnen, blijkt onhoudbaar en er ontstaan ruzies en irritaties. Ouders en partners moeten afscheid nemen van het beeld dat ze hadden en de roze bril afzetten. Kinderen missen vaak de andere ouder in deze nieuwe situatie, maar de volwassenen zien het heel anders: wij zijn hier met z’n allen in een nieuw gezin. Dat is een groot verschil.”

Schuldgevoel

“Als ik gezinnen coach, leg ik eerst uit dat een samengesteld gezin géén nieuw gezin is. En dat wordt het ook vaak niet. Het is een systeem, dat ook een grote kans heeft om uit elkaar te vallen, maar dat hóéft niet. Het belangrijkste is dat mensen begrijpen dat je in een kerngezin begint met je partner en daar komen de kinderen bij. In een stiefgezin staan je kinderen op de eerste plaats, vervolgens je partner en dan de kinderen van je partner. Dat is een andere dynamiek.
In onze stiefcafé’s, waar stiefouders ervaringen kunnen uitwisselen, komen diverse onderwerpen aan bod. Zoals schuldgevoel van stiefouders, bijvoorbeeld als ze na een vakantie opgelucht zijn dat hun stiefkinderen naar de andere ouder gaan. Maar biologische ouders verzuchten ook na een vakantie: ‘Wat fijn dat ze weer naar school gaan.’ Stiefouders voelen zich daar eerder schuldig over en kunnen dat ook niet altijd kwijt bij hun partner. Daarom is het ontmoeten van andere stiefouders zo belangrijk. Dat scheelt enorm en het lucht ook lekker op om te weten dat je niet de enige bent die zijn of haar stiefkind af en toe achter het behang wil plakken.”

Buikpijn

“Met je samengestelde gezin op vakantie gaan, is anders dan met het gezin van vroeger. Ook ken ik veel stiefouders die eerst vrijgezel waren en nu met hun nieuwe partner en zijn of haar kinderen meegaan en ontdekken hoeveel werk dat is. Lotte bijvoorbeeld maakte met haar vorige vriend mooie reizen naar prachtige, verre oorden: ‘En nu zit ik met mijn vriend en zijn twee jonge kinderen in een Nederlands vakantiepark, met een overdekt subtropisch krijspaleis, en wat doe ik verder? Voor mijn gevoel vooral wassen draaien en speelgoed opruimen in dat veel te kleine vakantiehuisje. Hij lijkt álles goed te vinden van zijn kinderen, of ben ik nou zo kritisch?’
Dat zijn herkenbare verhalen. Op onze site hadden we een poll en maar liefst 42 procent van de stiefouders gaf aan buikpijn te krijgen van het idee om met het samengestelde gezin op vakantie te gaan. Op onze site geven we tips en kunnen mensen verhalen uitwisselen. Maar we geven ook cursussen en webinars, adviseren professionals en doen onder-zoek, samen met TNO en diverse onderwijsinstellingen.”

Depressie

“Dat ik dit onderwerp zo belangrijk vind, komt door mijn eigen ervaringen. Het stiefgezin speelt al bijna mijn hele leven een rol. Ik was zelf een stiefkind en ben nu een stiefouder. Toen ik zestien was, kreeg mijn moeder de diagnose eierstokkanker. De ziekte was toen al in het laatste stadium, maar mijn moeder heeft het nog een jaar en zeven maanden volgehouden. Ze kreeg heftige chemo’s en was echt dood- en doodziek, maar daardoor heeft ze toch die extra tijd gekregen. Ik heb een jonger zusje en vanaf de brugklas begon mijn moeder ons al te coachen op huishoudelijk gebied, alsof ze het ergens voelde aankomen. Ze zei: ‘Als mij iets overkomt, moeten jullie dit ook kunnen.’ Het ging om dingen zoals koken, de was doen en strijken. Niet wetende dat we dit binnen een paar jaar ook echt zouden moeten gaan doen.
Ik sprak niet veel over mijn moeders dood. Vriendinnen vroegen wel hoe het ging en dan antwoordde ik: ‘Goed.’ Ik denk nu dat het verlies te groot was om erover te kunnen praten. Ik moest zonder moeder door en was vooral aan het overleven. Op school was ik gewoon Karin, maar thuis hebben we het heel zwaar gehad. Mijn vader was heel verdrietig en kreeg een depressie na het overlijden van mijn moeder. Ik hield de focus op mijn vader en zorgde ervoor dat het huishouden door bleef draaien. Ik weet nog goed dat ik met de fiets van mijn moeder naar school ging, echt zo’n moederfiets met fietstassen. Dat wilde ik natuurlijk liever niet, maar ik moest na schooltijd boodschappen doen.”

Verliefd

“Dat ging een aantal jaren zo door. En toen werd mijn vader verliefd. Ik kreeg voor het eerst een stiefmoeder. Ik stond op het punt om te gaan studeren en zou het huis uit gaan. Dat zij erbij kwam, hielp mij enorm. Ik was heel blij met haar. Niet alleen omdat mijn vader weer vrolijk was en ik me niet meer zo verantwoordelijk hoefde te voelen voor hem, ze was ook gewoon een heel leuk mens. Ik ben haar nog altijd heel dankbaar en noem haar Maria. Ze doet me denken aan Maria uit ‘The Sound of Music’. Ook zij bracht licht in ons leven. Ik probeerde zelf ook altijd wel plezier te brengen in huis, maar zij slaagde daar echt in. Het contrast was ook zo groot, tussen die moeilijke, donkere periode in ons leven en haar stralende vrolijkheid.
Helaas ging die relatie na vier jaar uit. Toen schoot ik terug in mijn rol van verantwoordelijke dochter. De angst die ik als kind had om mijn vader te verliezen, is nog altijd aanwezig. Er zijn wel meer vrouwen geweest en dat vond ik vaak wel prettig, maar ik heb me nooit meer zo gehecht aan een potentiële stiefmoeder als aan die eerste vriendin van mijn vader. Ik neem haar altijd mee in mijn hart, in mijn leven en werk.”

In de war

“Het lot wilde dat ik later zelf ook terechtkwam in zo’n situatie. Ik werd verliefd op een weduwnaar met twee kinderen, een zoon en een dochter. Joost was al een collega van mij en zijn vrouw had kanker, borstkanker. Ze is vijf jaar ziek geweest. Na de uitvaart hielden Joost en ik contact, we konden goed praten met elkaar. Maar de gevoelens werden intenser en daar raakte ik van in de war.
Ik studeerde psychologie naast mijn baan en moest voor die studie zelf in leertherapie. Ik heb de beginnende relatie dus van alle kanten onder de loep kunnen nemen. Fouten maken in mijn stiefmoederschap was not done in mijn ogen en ik wilde ook de kinderen niet verlaten. Ik had allerlei ideeën en aannames en die heb ik helemaal uitgediept met de leertherapeut. Tot zij op een gegeven moment vroeg: ‘Zou het ook gewoon echt liefde kunnen zijn?’ Tja, zekerheid krijgen we nooit in het leven, dat had ik inmiddels wel geleerd, dus toen heb ik mijn gevoel gevolgd. Gelukkig maar, want we zijn nog steeds samen.
Ik woonde eerst nog apart, maar was wel ineens stiefmoeder in een samengesteld gezin met twee pubers. Regelmatig vroeg ik me af of ik het wel goed deed, maar de kinderen reageerden heel fijn op mij en dat vond ik groots van ze. Het begin ging dus wonderbaarlijk goed.”

Pijnlijk

“Pas toen ik zwanger raakte, veranderde de situatie. En dat begreep ik ook, want op dat moment kwamen hun rouw en pijn naar boven. De situatie werd definitief. Ze wilden hun moeder terug. Mijn partner zat in een spagaat, want hij woonde met de kinderen en ik woonde alleen. Het was een heel eenzame zwangerschap. Mijn partner moest er ook zijn voor zijn kinderen. Dat begreep ik heel goed. Het was een heel intense periode. Aan de ene kant was ik heel gelukkig met mijn zwangerschap en natuurlijk had ik mijn vader, zus en vriendinnen. Maar ik voelde me zonder de volledige support van mijn partner ook echt alleen. Juist toen miste ik mijn moeder weer enorm. Mijn stiefkinderen zaten ook in de rouw, maar we konden elkaar daarin niet vinden. Ik voelde me ook schuldig ten opzichte van hen. Dat zij verdrietig waren, kwam door mijn zwangerschap. En mijn kindje voelde niet welkom, dat vond ik heel erg pijnlijk.
Na de bevalling was die periode voorbij. De kinderen van mijn man reageerden gelukkig heel positief op de baby. Maar tijdens mijn tweede zwangerschap herhaalde dit hele proces zich opnieuw. Zo’n levensverandering is ook een katalysator waarbij een periode definitief wordt afgesloten. Dat is pijnlijk én een nieuw begin.”

Verbinding

“Wanneer ik nu kijk naar de vier kinderen, dan zie ik vooral hoe ze met elkaar in verbinding staan. Mijn stiefdochter heeft zelf al kinderen. Het is heel vertederend om mijn dochter met haar nichtjes op schoot te zien. Of mijn stiefzoon, die met zijn jongere broer en zus wil karten. Daar kan ik echt van genieten.
Ik vind het ook heel fijn dat ik oma mag zijn voor de kinderen van mijn stiefdochter. We hebben dat besproken en ik had het ook goed kunnen begrijpen als ze dat liever niet had gewild, want natuurlijk mist ze haar moeder nog steeds. Rouw verdwijnt niet, die blijven we met ons meedragen. Maar ik mag gewoon oma zijn en dat vind ik heel gaaf! Het is soms moeilijk, maar het kán wel.” ¢

Schrijfster Susan Smit schreef een brief aan alle bonusouders

‘Het is even zwaar als vreugdevol’
Het is spitsroeden lopen, soms, en het is tegelijkertijd verschrikkelijk leuk om een bonusouder te zijn. Ken je de momenten dat je door geluk wordt overspoeld, omdat dit verrukkelijke wezen zomaar in je leven is gekomen? En het gevoel van trots dat jij dit kind mag helpen grootbrengen? Het is een bijzondere rol die je mag vervullen – even bevoorrecht als lastig, even zwaar als vreugdevol.
Veel investeren en niet te veel terugverwachten
Wat ik heb geleerd de afgelopen jaren, is dat de rol van bonusouder opbloeit bij één ding: bescheidenheid. Bij niet in een compensatiemodus schieten, maar ook niet meer afstand bewaren dan nodig is. Bij veel investeren en niet te veel terugverwachten (het grappige is dat je van je eventuele eigen kinderen nooit dankbaarheid en waardering verwacht voor het brouwen van maaltijden en het brengen naar sportclubs, en bij bonuskinderen onbewust wat meer). Vertrouwen moet je winnen, in het begin steeds opnieuw en van voren af aan. Jonge kinderen hechten zich nog gemakkelijk aan je, maar oudere kinderen, of kinderen die al de nodige nieuwe partners voorbij hebben zien komen, veel minder makkelijk.

Wees mild

De kunst is om niet te veel en niet te weinig moeite te doen. Heb vooral geen haast met het opbouwen van een band. Kinderen krijgen de zenuwen van een mens dat de hele tijd aardig door hen gevonden wil worden. Houd de hoofdverantwoordelijkheid voor de kinderen waar die hoort: bij je partner. Maar doe ook niet te weinig moeite. Sommige kinderen geven zo weinig thuis, dat je je gekwetst zou kunnen voelen en inbindt. Houd altijd voor ogen dat jij de volwassene bent in dit verhaal. Bij jou ligt meer verantwoordelijkheid voor het contact dan bij het kind.
Wees vooral mild naar jezelf, lieve bonusouder. Je doet je best. En soms doe je wat minder je best. Je bent maar een mens. Het is normaal dat je af en toe even denkt: láát maar. Geef het tijd, geniet van alle kleine geluksmomentjes en laat je rol uitgroeien tot een die jouw bonuskinderen krachtig maakt, je geliefde steun geeft en jezelf verrijkt.
Met liefde en respect voor wie je bent en hoe je het bonusouderschap vormgeeft,
Susan Smit
(Deze brief verscheen eerder in Happinez.)
Tekst: Marjanne Teunissen
Foto: magda_istock / Getty Images

Meer Mijn Geheim? Neem nu een digitaal abonnement of bekijk de Facebook-pagina.