Correspondent Saskia Dekkers: ‘Gisèle Pelicot gaat de geschiedenisboeken in’

Tekst: Marion van Es

11 februari 2025

Gisèle Pelicot (72) koos bewust voor openbaarheid in de rechtszaak tegen haar ex-man Dominique, die haar jarenlang drogeerde en liet misbruiken. De Française groeide uit tot boegbeeld van slachtoffers van seksueel misbruik. Correspondent Saskia Dekkers deed verslag van de zaak: “De schaamte is écht van kant gewisseld.”

Wereldwijd krijgt 1 op de 3 vrouwen te maken met fysiek en/of seksueel geweld, in de meeste gevallen door hun partner. Het gaat hierbij om een officiële schatting, want velen durven er niet over te praten. Ze schamen zich, zijn bang niet geloofd te worden of denken dat aangifte doen geen zin heeft. De zaken die wél voor de rechter komen, vinden meestal plaats achter gesloten deuren. Op die manier wordt de privacy van het slachtoffer gewaarborgd, maar óók van de dader. Gisèle Pelicot uit het Franse dorpje Mazan koos er bewust voor om het proces tegen haar ex-man in de openbaarheid te laten plaatsvinden. De schaamte moet van kant wisselen, vond ze: niet de slachtoffers, maar de daders zouden zich moeten schamen! Met deze woorden ontketende ze een revolutie. Niet alleen in Frankrijk, maar wereldwijd. Talloze buitenlandse journalisten kwamen naar de rechtbank van Avignon om de zaak te verslaan, onder wie Europa-correspondent Saskia Dekkers van het programma Nieuwsuur. Zij zag hoe de Franse bevolking haar landgenote massaal steunt in haar strijd tegen seksueel geweld. “Er werd voor haar gezongen, geapplaudisseerd, er waren lampiontochten en demonstraties, teksten op muren…”, vertelt ze. “Als je dat ziet, weet je: deze vrouw gaat de geschiedenisboeken in. De naam en beeltenis van Gisèle Pelicot zal voor altijd verbonden blijven aan dit proces en de strijd tegen seksueel geweld in het algemeen.”

Vreselijke hoeveelheid

Het echtpaar Pelicot was bijna vijftig jaar getrouwd. Ze hadden samen drie kinderen en zeven kleinkinderen en vormden een modelgezin. Wat niemand wist, is dat Dominique zijn vrouw tussen 2011 en 2020 stelselmatig drogeerde, waarna hij haar liet verkrachten door willekeurige mannen die hij rekruteerde via internet. Gisèle had hier al die jaren geen weet van. De zaak kwam per toeval aan het licht, toen Dominique in een supermarkt betrapt werd op het filmen onder de rokken van winkelbezoeksters. “Een oplettende bewaker belde meteen de politie en drong erop aan dat de betreffende vrouwen aangifte deden”, zegt Saskia. “Het was maar een licht vergrijp vergeleken wat we nu weten en de zaak had jaren kunnen blijven liggen, maar toch heeft de politie blijkbaar intuïtief aangevoeld dat ze dit verder moest onderzoeken. Op de twee telefoons en computer van monsieur Pelicot vonden ze vervolgens de vreselijke hoeveelheid van 20.000 foto’s en video’s waarop te zien was hoe Gisèle door tientallen mannen werd misbruikt.” Naast haar echtgenoot waren er zeventig verschillende mannen op de beelden te zien, van wie er tot nu toe vijftig zijn geïdentificeerd. Omdat Gisèle op alle beelden buiten bewustzijn was, vermoedde de politie dat zij zelf geen benul had van wat haar was aangedaan. “Ze hebben haar naar het bureau laten komen en vroegen of ze hield van dingen als wilde seks en partnerruil”, zegt Saskia. “Daarop antwoordde zij dat ze daar geen enkele behoefte aan had, omdat ze gelukkig getrouwd was. Toen hebben ze haar heel voorzichtig wat foto’s laten zien.” Achteraf blijkt dat Gisèle al jarenlang allerlei fysieke en cognitieve klachten had, zoals vaginale infecties en geheugenproblemen. Vergezeld door haar man bezocht ze diverse artsen, zelfs een neuroloog. “Ze dacht dat ze alzheimer of een hersentumor had”, zegt Saskia. “Die cognitieve klachten kunnen nu verklaard worden doordat ze, als gevolg van de zware medicatie die ze van haar man kreeg, soms wel zeven uur van de wereld was. Maar geen van de artsen heeft dit doorgehad.”

Monsieur tout le monde

Tijdens de rechtszaak vertelde Gisèle dat Dominique haar met zijn daden volledig kapotgemaakt heeft. Dat ze desondanks koos voor een openbare rechtszaak, waarvan ze zelf vrijwel geen enkele zitting miste, zegt volgens Saskia veel over haar vechtlust. “Ze wilde dit doen om andere slachtoffers van seksueel misbruik te helpen”, legt ze uit. “Ze vindt dat zij als slachtoffer zich nergens voor hoeft te schamen en dat is ook wat ze uitstraalt. Toen ze kwam aanlopen met haar advocaten, zag ik een heel charismatische, waardige vrouw. Met opgeheven hoofd zat ze in de rechtszaal. Recht tegenover haar zat haar ex-man in een glazen box, in een andere box zat een deel van de groep van vijftig overige verdachten. Dat moet je niet onderschatten, want ze zag die mannen, die aan haar lichaam hebben gezeten en gruwelijke dingen met haar hebben gedaan, daar voor het eerst. Toch keek ze hen meestal recht aan. Ik heb zelf vanuit het journalistenbankje ook lang naar deze mannen zitten kijken en voelde dat het klopte: de schaamte was écht van kant gewisseld.”
Het viel Saskia op hoe gewoon de mannen leken. Dominique Pelicot, die ook wel ‘het monster van Avignon’ wordt genoemd, lijkt een heel doorsnee oudere heer. “Hij ziet eruit als een vriendelijke opa”, beschrijft ze. “Als het mijn buurman was geweest, had ik hem misschien aardig gevonden. Door zijn ex-vrouw, familie en vrienden werd hij ook beschreven als de ideale echtgenoot en vader, niemand had dit achter hem gezocht. Dat geldt ook voor de andere vijftig verdachten die terechtstonden: mannen met heel gewone banen, zoals brandweerman, verpleger en journalist… Het beeld dat we hebben van verkrachters is vaak dat het monsters zijn die je meteen als zodanig herkent, dat ze toeslaan in donkere steegjes. Maar hieruit blijkt dat het ook heel gewone vaders en echtgenoten kunnen zijn. In de Franse media worden deze mannen ook wel beschreven als ‘monsieur tout le monde’. Oftewel: het kan iedereen zijn.”

In alle hevigheid

Wat Saskia moeilijk vond om te zien, was dat weinig verdachten verantwoordelijkheid namen voor hun daden. “De meesten bleven ontkennen dat ze Gisèle hadden verkracht. Ze zeiden dingen als: ‘Ik heb haar misschien met mijn lichaam verkracht, maar niet met mijn geest’, ‘Ik heb haar alleen maar gestreeld’, ‘Ik zou nooit een vrouw van boven de zestig verkrachten’, of ‘Ik dacht dat ze het meespeelde’. Elke keer wanneer iemand met een dergelijk excuus kwam, zei de rechter: ‘Zullen we even naar een video kijken?’ Dan werd het publiek gewaarschuwd, familieleden en minderjarigen werd gevraagd de zaal te verlaten. Vervolgens kreeg je op vier grote schermen in alle hevigheid álles te zien. Het gekke is: je hoort normaal over verkrachtingen, maar nu zie je het. Je ziet hoe mannen de meest gruwelijke dingen doen met een vrouw die totaal buiten bewustzijn is, die zelfs een beetje snurkt, die als een laveloze pop daar ligt. Echt verschrikkelijk…”
Wat het met haar deed om die beelden te zien? “Ik ben blij dát ik ze gezien heb”, zegt Saskia. “Je krijgt een realiteit onder ogen die je normaal niet ziet, en anders misschien niet eens zou geloven. Maar ik heb er wel een paar dagen veel last van gehad, de beelden bleven in mijn hoofd zitten.” Al kan ze dat ook relativeren: “Wat ik voel is niets vergeleken met wat Gisèle Pelicot en al die andere vrouwen die misbruikt zijn, meemaken.”

Levenslang

Saskia prijst niet alleen de moed van Gisèle Pelicot, maar ook van de supermarktbewaker die adequaat ingreep toen hij onraad rook. Zonder hem had Dominique Pelicot zijn geheim misschien wel mee het graf in genomen. Hij had zelfs nog meer slachtoffers kunnen maken – want inmiddels wordt ook onderzocht of hij in het verleden mogelijk andere vrouwen heeft misbruikt. “Wat ik schokkend vond, was dat geen van de zeventig mannen die op de beelden te zien zijn – want een deel van hen is nog steeds op vrije voeten – blijkbaar op het idee is gekomen om de politie te waarschuwen. Zelfs niet anoniem”, zegt Saskia. “Toen de rechter daarnaar vroeg, kwamen ze ook met allerlei vage excuses. Eén man zei bijvoorbeeld: ‘Ze hadden me toch niet geloofd en dan was ik een hele dag kwijt geweest op het bureau’. Juist daarom was het goed om te zien dat er ook veel mannen naar de rechtbank waren gekomen en meeliepen in demonstraties. De daders werden monsieur tout le monde genoemd, maar dat betekent niet dat alle mannen hiertoe in staat zijn.”
Inmiddels is de uitspraak geweest: Dominique Pelicot zal hoogstwaarschijnlijk de rest van zijn leven achter tralies blijven en de overige mannen kregen straffen variërend van drie tot vijftien jaar. De laagste straf was voor een man die alleen schuldig werd bevonden aan het betasten van Gisèle, de hogere straffen werden toegekend aan mannen die meermaals terugkeerden. Een man paste de drogeermethode ook toe op zijn eigen echtgenote.Met het voorarrest meegerekend, zijn de eerste daders alweer vrij. Gisèle heeft daarentegen levenslang. “Ze heeft al aangegeven dat ze nooit meer geheeld kan worden”, zegt Saskia. “Ik sprak een psycholoog die gespecialiseerd is in het begeleiden van slachtoffers van seksueel misbruik en ook zij gaf aan dat zo’n trauma de rest van je leven bij je blijft. Ik denk wel dat de steun die Gisèle krijgt, zowel van haar kinderen als van onbekenden, haar kracht geeft. Ze deed dit om andere vrouwen te helpen en dat is gelukt. Ik hoorde dat de rechtbank in Avignon wekelijks circa dertig brieven krijgt van vrouwen die schrijven dat ze door dit proces in actie komen. Dat ze alsnog aangifte willen doen, of besluiten te scheiden van een gewelddadige partner. En dat zijn alleen nog maar de brieven die bij de rechtbank binnenkomen! Ook om me heen heb ik vrouwen dit soort dingen horen zeggen.”

Veel teweeggebracht

Ook politiek heeft het Mazan-proces het nodige in gang gezet, legt Saskia uit. “Er wordt in Frankrijk bijvoorbeeld nu besproken hoe de wet kan worden aangepast om seksueel geweld zwaarder aan te pakken. De regering wil ook dat er gratis verkrachtingskits beschikbaar komen in apotheken, zodat vrouwen die misbruikt zijn meteen bewijs kunnen verzamelen. Dat lijkt me een heel goed idee. Daarnaast wordt er gediscussieerd hoe artsen meer alert kunnen zijn op tekenen van misbruik. Wat er daadwerkelijk gaat veranderen, moeten we natuurlijk afwachten. Maar als Gisèle Pelicot andere slachtoffers van seksueel misbruik bewust heeft gemaakt wat ze kunnen doen om hulp te krijgen, heeft ze al heel veel teweeggebracht.”Bij de uitspraak sprak Gisèle nogmaals uit dat ze geen dag spijt heeft gehad dat ze het proces in de openbaarheid heeft laten plaatsvinden. Ze sprak haar dankbaarheid uit naar iedereen die haar gesteund heeft en benadrukte dat er wereldwijd ook nog veel niet-erkende slachtoffers zijn. “We voeren dezelfde strijd”, zei ze. “Ik denk aan mijn kinderen, schoondochters en kleinkinderen, want zij zijn de toekomst en voor hen heb ik deze strijd gestreden.”

Foto: Getty Images

Meer Vriendin? Volg ons op Facebook en Instagram. Je kunt je ook aanmelden voor onze wekelijkse Vriendin nieuwsbrief.