Ayla zingt aan het bed van mensen in hun laatste levensfase

6 oktober 2022

Ayla (32) besloot drie jaar geleden om bedside singer te worden. In een klein koortje zingt ze rondom het bed van mensen in hun allerlaatste levensfase. ‘Ik wist niet wat er in haar omging tijdens die laatste dagen van haar leven. Angst? Berusting? We konden het niet meer vragen.’

Ayla: De eerste keer staat me nog helder voor de geest. Ik verwachtte best iets zwaars en was bang dat ik misschien zelf in tranen zou uitbarsten. Maar de meneer voor wie we kwamen zingen, ontving ons met open armen. Hoewel hij lichamelijk weinig meer kon, was hij geestelijk nog heel helder. Hij wilde zelfs dat alles werd gefilmd. Het bewijst maar weer dat het elke keer anders is. Weet je wat gek is? Dat je na het zingen standaard wil afsluiten met ‘tot ziens’. Je hebt in zo’n korte tijd écht verbinding met iemand gemaakt, waardoor je de neiging hebt om iets opbeurends te zeggen. Maar dat moeten wij juist niet doen. Onze bijdrage is de muziek.

‘We houden van je en zijn bij je’

Ik zing graag en doe dat ook al heel lang. Van kinds af aan volg ik zangles, maar ik heb er nooit mijn beroep van gemaakt. Naast mijn werk als filmmaker vind ik het leuk om in mijn vrije tijd liedjes te schrijven, en dat komt als bedside singer goed van pas. Soms hebben we namelijk een mooi nummer gevonden in bijvoorbeeld het Spaans of Koreaans en willen we de tekst begrijpelijk maken voor de persoon die luistert. In zo’n geval bedenk ik een Nederlandse tekst op de melodie. Dat komt vaak ook iets meer binnen.

De reden dat ik bedside singer wilde worden, heeft met het overlijden van mijn oma te maken. In de laatste week van haar leven kon ze bijna niets meer. Praten, ergens op reageren, het lukte niet. Ze lag daar en kon niet meer vertellen wat er in haar omging. Was ze bang? Of vertrouwde ze op wat komen ging? Ik wist het niet. Maar ik merkte wel dat ze de geluiden om haar heen nog goed kon horen. Toen dacht ik: hoe mooi het zou zijn om iets voor haar te zingen. En dan het liefst samen met mijn moeder en tante. Meerstemmig dus, als een soort geruststelling. Zo van: we houden van je en we zijn bij je, het is goed zo. Muziek kan op zo’n moment steun bieden. Maar het is geen familietraditie van ons en we hadden op dat moment ook geen gepast lied dat we samen konden zingen. Uiteindelijk heb ik zelf iets voor haar gezongen, en dat was fijn. Op dat moment heb ik me voorgenomen om altijd een repertoire voor een dierbare paraat te hebben.

Even niets

Na die ervaring ben ik online gaan zoeken. Wat zing je voor iemand op het sterfbed? Al vrij snel kwam ik bij Bedside Singers Nederland terecht. Nadat deze organisatie een prijs had gewonnen, besloten ze om het concept in meerdere gemeenten uit te rollen. Om die reden werd er een bijeenkomst gehouden voor mensen die in hun eigen woonplaats een koortje wilden starten. Dat was voor mij een schot in de roos. Ik bezocht een bijeenkomst en ben daarna direct begonnen met een zoektocht naar de juiste mensen. Ons ‘clubje’ bestaat nu uit vier vrouwen en twee mannen, samen zijn we al drie jaar lang bezig. We zingen meerstemmig, vooral in het Nederlands en Engels maar ook in het Duits, Spaans en Afrikaans. We willen vooral dat de liedjes rust en geruststelling brengen. En misschien een soort troost bieden. Op dat moment hoeft de persoon in kwestie even niets.

Bij mensen thuis

Door corona én omdat het concept nog niet heel bekend is in Nederland, zingen we nu nog vooral in het hospice. Vaak beginnen we in de centrale hal. Onze klanken klinken dan door het hele huis en mensen bepalen zelf of ze hun deur wel of niet opendoen om mee te luisteren. Soms willen ze dat we op hun kamer komen. Dan vragen we waar degene behoefte aan heeft en zingen vervolgens twee of drie nummers. De een wil liever niets aan z’n hoofd en vindt iedere prikkel te veel, de ander vindt het juist wel fijn. Dat is natuurlijk helemaal aan de persoon zelf. Soms zitten we met z’n drieën aan iemands bed en soms met z’n zessen. Dat maakt ons flexibel. Alles bij elkaar is het een heel intiem moment waarbij we vooral rust willen brengen.

Omdat er geen instrument aan te pas komt en alles a capella wordt gezongen, heeft ieder koortje een anker, oftewel: een muzikaal leider. Soms heb je de neiging om te versnellen of harder te gaan zingen, het is dan de kunst om heel goed naar elkaar te blijven luisteren. Juist omdat we vrij zacht zingen, vergt het behoorlijk wat concentratie om zuiver te klinken. We komen overigens ook graag bij mensen thuis.

‘Dit is echt het einde’

Natuurlijk heeft niet iedereen die op sterven ligt behoefte aan zangers om zijn bed. Maar wat ik wel merk aan de mensen voor wie we zingen, is dat ze alles op dat moment even loslaten. Ze hoeven alleen maar te ontvangen, we verwachten geen applaus. Wat ik ook wel eens heb gelezen, is dat de kwetsbaarheid van stervenden ervoor zorgt dat het gehoor heel gevoelig wordt. Muziek komt dan op een andere manier binnen dan normaal. Mensen beseffen zich dan ineens hoe mooi het kan zijn. Onverwachts hebben ze dan een heel bijzondere ervaring. Ook voor de nabestaanden is het fijn om iemand dit nog te kunnen geven. Zingen wij, dan staan er soms ook dierbaren om het bed. Het geeft hen rust, maar soms is het ook een moment waarop het besef dan extra indaalt. Zo van: dit is écht de laatste fase. Dat maakt het extra emotioneel.

‘Ze hield van muziek en zong zelf ook graag’

Mensen vragen me wel eens of het niet moeilijk is. ‘Neem je die verhalen nooit mee naar huis?’, klinkt het dan. Nou, ik ben sowieso iemand die erg veel nadenkt over alles. Maar als bedside singer weet je ongeveer waar je aan begint. Dus als het niet bij je past, moet je het ook niet doen. Zing ik voor iemand, dan komt soms de gedachte bij me op: wat als ik daar lag? Dat besef zet je wel weer even met twee benen op de grond. Onlangs zongen we voor een jonge vrouw. Dat raakt me nog meer dan wanneer iemand een respectabele leeftijd heeft bereikt. Ik was heel blij om voor haar te kunnen zingen. Ze hield heel erg van muziek en zong zelf ook graag. Ik zie het als een cadeautje wat je op dat moment aan iemand geeft. Wij weten van tevoren ook nooit voor wie we gaan zingen of waar degene uiteindelijk aan overlijdt. Maar dat is ook niet belangrijk. Of het nou om een persoon gaat die nog best vrolijk is en graag vertelt, of om iemand die het heel zwaar heeft, wij focussen ons zoveel mogelijk op de muziek. Degene in bed bepaalt uiteindelijk wat hij eruit haalt.

Wat ik hoop te bereiken als bedside singer? Dat er in Nederland meer aandacht voor elkaar komt en dat er op bijzondere momenten meer samen wordt gezongen. Ik hoop dat het een groter onderdeel wordt van onze cultuur. Ik ben bijvoorbeeld ook bezig met het opbouwen van een repertoire aan wiegenliedjes voor zwangere vrouwen en baby’s. Zingen hoort gewoon bij het leven, maar soms vergeten we dat een beetje. Daarom moedig ik iedereen aan die van zingen houdt om zich bij een bedside singers-koortje in je omgeving aan te sluiten, of om zelf een koortje te starten. Het is echt heel dankbaar om te doen.

Meer info: www.bedsidesingers.nl

Tekst: Elke Agten
Foto: Getty Images

Meer persoonlijke verhalen lezen? Neem nu een digitaal abonnement op Vriendin.