Job verzweeg jarenlang dat hij was gestopt met zijn studie

28 oktober 2024

Vol goede moed begint Job aan zijn studententijd. Maar als hij zijn tentamens niet haalt en uiteindelijk zelfs gedwongen wordt helemaal te stoppen met zijn studie, deelt hij dit met niemand. Dit houdt hij maar liefst zes jaar lang vol. “Ik zat verstrikt in een web van leugens.”

Op een zondag in januari 2010 ging Job (39) eten bij zijn moeder. Ze had hem gevraagd om zijn bewijs van inschrijving aan de universiteit mee te nemen. Dat had ze nodig omdat Jobs vader in een verzorgingstehuis zat – hij had MS – en ze wilde aantonen dat ze de eigen bijdrage niet kon betalen. Ze had immers een studerende zoon. Alleen: er was geen bewijs van inschrijving. Er was ook geen studerende zoon.
Toen Jobs moeder die zondag vroeg of hij het inschrijvingsbewijs uit zijn rugzak wilde pakken, liep Job naar de hal. Hij ritste het hoofdvak van zijn rugzak open. Ergens had hij de hoop dat het er tóch in zat. Maar natuurlijk was dat niet zo. Het bestond namelijk niet. Job liep terug naar de woonkamer, waar zijn moeder en broer zaten. Zoals hij het zelf verwoordt in zijn boek Morgen vertel ik alles, stortte op dat moment zijn ‘immense bouwwerk van leugens, smoesjes en verzinsels’ in elkaar.

Eerste onvoldoende

Terug naar 2003. In dat jaar begon Job met zijn studie Geneeskunde
in Leiden. “Daar had ik veel zin in”, vertelt Job. “Op de middelbare school hoefde ik nooit veel moeite te doen om te leren. Ik werd ingeloot voor mijn studie omdat ik gemiddeld een acht stond op mijn eindexamenlijst. Ik sloot me meteen aan bij een studentenvereniging, het corps. Daar was ik van onder de indruk. Ik wilde graag geaccepteerd worden en zei op alles ja. Tegelijk had mijn vader dus die MS. Hij ging tijdens mijn studie behoorlijk achteruit. Daar was ik mentaal erg mee bezig.”
Voor zijn eerste tentamen haalde hij een onvoldoende. “Ik had nog nooit eerder een onvoldoende gehaald, dus daar had ik nooit over hoeven vertellen. Maar ik kon dit tentamen herkansen. Ik besloot voor die
herkansing te gaan. Dan zou ik zeker een voldoende halen en hoefde
niemand het ooit te weten. Ik dacht: mijn moeder heeft het nu zo moeilijk met mijn vader. Dat ik nu gezakt ben voor mijn eerste tentamen, kan zij er niet bij hebben.” En dus verzweeg Job zijn onvoldoende. Helaas haalde hij ook zijn herkansing niet. Sterker nog: hij bleef tijdens zijn eerste jaar alleen maar lage cijfers halen.

Job: “Omdat mijn studie niet goed ging, vluchtte ik steeds meer in het sociale. Ik deed binnen de studentenvereniging mee aan een musical, zat in een commissie en was bezig met vrienden maken. Het was een soort vlucht. Net zoals mensen die zich ongelukkig voelen, veel gaan Netflixen of op Instagram of TikTok zitten. Dit was een beetje mijn verdoving, waardoor mijn studie nog minder goed ging, en ik vervolgens nog meer ging vluchten en dat elkaar versterkte.” Job haalde zijn eerste jaar niet. Maar hij mocht toch naar het tweede jaar, op voorwaarde dat hij dan de vakken van zijn eerste jaar alsnog zou halen. Dat lukte niet: Job haalde ook het tweede jaar niet. Alleen vertelde hij dat aan niemand. Job stopte met zijn studie en hoopte met een schone lei te beginnen door Geschiedenis te gaan studeren. Dat vertelde hij wél aan iedereen: dat hij was gestopt met Geneeskunde en nu Geschiedenis ging doen. Job: “Toen dat ook niet bleek te gaan, ging ik Rechten studeren. Ik vertelde dat ik er Rechten bij ging studeren. Terwijl ik dus in werkelijkheid helemaal geen Geschiedenis meer deed.”

Met zijn studie Rechten ging het beter. “Ja, voor het eerst. Die stof vond ik ook interessanter.” Maar ook nu haalde hij niet alle vakken van zijn eerste jaar. “Die laatste paar vakken moest ik in het tweede jaar zien te halen.
Alleen: toen kwam er een aanbod voor een stage voorbij, waarvan het raar zou zijn als ik dat afsloeg, omdat iedereen om mij heen dacht ik al
zover was. Door die stage, bij het ministerie van Buitenlandse Zaken, haalde ik die laatste tentamens niet. Toen werd ik gedwongen om ook te stoppen met mijn studie Rechten.”

Positie

Hoe voelde dat voor Job, om al die jaren zoveel te liegen? “Er zijn momenten geweest waarop ik mijn gevoel daarover toeliet. Dan schaamde ik me erg. Vorige week herinnerde ik me opeens dat ik me ook schaamde omdat ik uit een familie kwam waarin al meerdere mensen hadden gestudeerd. Wij hadden het soms ook best moeilijk, bijvoorbeeld door de ziekte van mijn vader, maar we hadden in ieder geval een sociaal vangnet. Om mij heen zag ik ook studenten met een migratieachtergrond, of die de eerste in hun familie waren die gingen studeren. Dat was dus juist de reden dat ik bleef liegen. Ik vond dat ik het door mijn positie niet verdiende om het zo slecht te doen tijdens mijn studie. Maar zoals ik net zei: het
waren slechts momenten waarop ik dat gevoel toeliet. Meestal stopte ik mijn schaamte weg. Dan dacht ik: het komt wel goed. Als ik die herkansing haal, hoeft niemand het te weten, dus zo erg is het allemaal niet.”

Iemand anders

Op zijn stageadres kreeg Job een tijdelijk contract aangeboden om als beleidsmedewerker aan de slag te gaan. Anderhalf jaar werkte hij daar. Zijn omgeving dacht nog steeds dat hij ook Rechten studeerde. “Maar het was wel voor het eerst in vijf jaar dat ik niet hoefde te niet
liegen over waar ik in het dagelijks leven mee bezig was. Dat was een soort voorwerk voor de waarheid die ik uiteindelijk zou gaan vertellen.
Eindelijk had ik een soort normaal leven. Van mijn vier jaar studie herinner ik me relatief weinig, het voelde alsof ik toen iemand anders was. Terwijl ik van die anderhalf jaar bij Buitenlandse Zaken nog bijna
alles weet.”

In zijn boek schrijft Job ook dat hij op mannen valt. Pas toen hij begin twintig was, kwam hij – tijdens zijn studietijd – uit de kast. Maakte het feit dat hij toch al aan het liegen was over wie hij echt was, het makkelijker om ook over zijn studie te liegen? “Dat denk ik wel, ja. Het klinkt misschien raar, maar liegen is een vaardigheid die sommige
mensen slecht en andere mensen beter beheersen. Als je in de kast zit, lieg je continu over wie je bent. Die skill had ik me dus al eigen gemaakt. Voor mijn boek heb ik ook onderzoek gedaan naar liegen. Bij mensen die een grote, hardnekkige leugen hebben, zoals bij mij, is een factor dat ze al in een soort web van leugens verstrikt zitten. Dat was bij mij dus zeker het geval.”

Met de billen bloot

En toen werd het januari 2010. Zijn werk bij Buitenlandse Zaken hield
op, en intussen had Jobs moeder gevraagd om een bewijs van inschrijving bij de universiteit. Job voelde aan alles dat het doek voor hem ging vallen, dat hij nu de waarheid wel móést vertellen. Hij probeerde dat moment nog een paar weken uit te stellen, door zijn moeder te vertellen dat hij al een kopie naar haar opgestuurd had per post. Het was vast kwijtgeraakt. Die weken waren voor Job het dieptepunt in zijn leven. “Ik zag een aantal rationele uitkomsten van mijn situatie. Ik kon natuurlijk gewoon de waarheid vertellen, maar dat zag ik mezelf niet doen. Een andere optie was om te emigreren. Maar in die weken was de gedachte aan de dood eigenlijk nog de enige manier waarop ik met mezelf zou kunnen leven.” Zover kwam het gelukkig niet. “Ik besefte dat het verdriet dat ik mijn familie en vrienden zou doen door de waarheid te vertellen, minder groot was dan het verdriet dat ik ze zou doen door mezelf van het leven te beroven.”

Dus Job liep naar zijn rugzak in de hal en liep weer naar de woonkamer in het huis van zijn moeder. “Toen moest ik met de billen bloot. Ik zei dat ik het bewijs van inschrijving niet kon geven, dat ik al een paar jaar niet stond ingeschreven. Dat ik van mijn studies het eerste jaar niet eens had gehaald. Het werd een heftige avond, vol ongeloof en ontzetting. Mijn broer, mijn grote, sterke broer, moest hartverscheurend huilen. De gezichtsuitdrukking van mijn moeder vergeet ik nooit meer. Maar vrij snel daarna kwam er ook compassie. Ze vonden het erg dat ik daar zo lang in mijn eentje mee had geworsteld, dat ik blijkbaar niet het gevoel had dat ik hiermee bij hen terecht kon, en hoe eenzaam ik mezelf moest hebben gevoeld. Er gebeurde dus niet waar ik zo bang voor was, dat ze me zouden laten vallen en me nooit meer wilden zien.”

Erover praten

“Achteraf denk ik: wat kunnen we in onze samenleving eigenlijk moeilijk praten over mislukkingen en falen. Als je daar een open en eerlijk
gesprek over voert, merk je dat eigenlijk bijna iedereen wel ergens mee worstelt. Juist door het op tafel te gooien, open je de weg naar
verbetering. Als er in de medische wereld structureel wordt vergaderd over de fouten die artsen hebben gemaakt, worden er bijvoorbeeld ook echt minder fouten gemaakt. Daar is onderzoek naar gedaan. Wat ik over mezelf heb geleerd, is dat ik de neiging heb om andere mensen niet te willen teleurstellen. Maar dat ik daarmee uiteindelijk alleen mezelf maar heb. Je denkt namelijk dat je zo de band met de ander versterkt, maar dat is niet zo. Die ander is dan namelijk eigenlijk bevriend met iemand die helemaal niet bestaat. Als je echt volledig jezelf bent, krijg je ook een betere band met anderen. Daar ben ik door schade en schande achtergekomen.”

Nooit meer liegen?

Na zijn bekentenis – later ook aan zijn zus en vrienden – is Job tien jaar in psychotherapie geweest. Bovendien is hij na een tijdje toch weer gaan studeren. “Ik heb mijn bachelor in twee in plaats van drie jaar gedaan, en studeerde cum laude af. Ik besefte dat ik nu echt vol aan de bak moest, want het was nu of nooit.” Inmiddels gaat het goed met hem. Na zijn
studie is Job als advocaat aan de slag gegaan bij een kantoor aan de Amsterdamse Zuidas, waar hij tien jaar heeft gewerkt. Op dit moment werkt hij als investmentmanager bij een investeringsfonds. Zijn vader is
inmiddels helaas overleden, maar: “Ik heb een superfijne band met mijn moeder, broer en zus. Daarnaast heb ik een lieve vriend, tegen wie ik probeer nooit te liegen. Ik zeg ‘probeer’, omdat we allemaal meer liegen dan we denken. Ik heb een leven dat ik nooit voor mogelijk hield toen ik zo in dat leugenweb verstrikt zat. Een tijdje na mijn bekentenis
zei mijn moeder iets wijs. Ze zei: “Job, ieder mens heeft wel een moeilijk moment in zijn leven, of het nu een crisis of een scheiding is, of iets
anders. Ergens is het fijn dat jij het nu hebt gehad, dat je jezelf bent tegengekomen en hebt geleerd wie je echt bent. Daar kun je de rest van je leven op terugvallen. En dat is zeker zo.”

Wil je het boek Morgen vertel ik alles ook graag lezen? Voor meer info, klik op onderstaande button.

Tekst: Ella Mae Wester
Foto’s: Fjodor Buis

Meer Vriendin? Volg ons op Facebook en Instagram. Je kunt je ook aanmelden voor onze wekelijkse Vriendin nieuwsbrief.