Zwangerschap: Alles over foliumzuur

5 augustus 2011

Het slikken van een supplement met extra foliumzuur (vitamine B11) vanaf het moment dat een zwangerschap gewenst wordt tot acht weken na de bevruchting, verkleint de kans dat je kindje een ‘neurale-buisdefect’ (NBD) krijgt.

Het slikken van een supplement met extra foliumzuur (vitamine B11) vanaf het moment dat een zwangerschap gewenst wordt tot acht weken na de bevruchting, verkleint de kans dat je kindje een ‘neurale-buisdefect’ (NBD) krijgt.

Foliumzuur speelt een belangrijke rol bij de vorming van het zenuwstelsel dat vanaf de eerste dag na de bevruchting wordt aangelegd. Normaal sluit de neurale buis tussen de 22e en 28e dag van de zwangerschap. Voldoende foliumzuur is erg belangrijk voor dit proces en kan het risico op een kind met een neuraal-buisdefect met 50-70% verminderen. De oorzaak van een neuraal-buisdefect is niet precies bekend, maar lijkt te worden veroorzaakt door zowel genetische als omgevingsfactoren (zoals de invloed van schadelijke stoffen en bepaalde medicijnen tegen epilepsie) die de opname van foliumzuur mogelijk beïnvloeden.

Neurale-buisdefect (NBD)

Het gebruik van extra foliumzuur verkleint de kans op deze aandoening bij kinderen van vrouwen die daar aanleg voor hebben. Dit is maar een relatief kleine groep, maar omdat vrouwen met een verhoogd risico niet opgespoord kunnen worden, geldt dit foliumzuuradvies voor alle vrouwen die zwanger zijn of willen worden.

Het meest bekende voorbeeld van een NBD is het open ruggetje (Spina Bifida), maar ook kunnen delen van de hersenen ontbreken. Het kind overlijdt daardoor vrijwel direct na de geboorte (Anencefalie). De neurale buis is de basis van het zenuwstelsel. De neurale buis ontwikkelt zich al heel vroeg in de zwangerschap, vanaf de eerste dag na de bevruchting. Later ontstaan uit de neurale buis de hersenen en het ruggenmerg. De kans dat de aanleg van de neurale buis niet goed verloopt, is heel klein. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat foliumzuur de kans op een kind met een NBD nog kleiner maakt. Er zijn ook aanwijzingen dat het slikken van een supplement een lager risico geeft op andere geboorteafwijkingen zoals een hazenlip, open gehemelte en urineweg-, ledemaat- en hartafwijkingen.

Via de voeding niet mogelijk

Foliumzuur komt van nature voor in allerlei voedingsmiddelen, vooral in groenten en volkorenproducten. Door gevarieerd te eten krijgt iedereen normaal gesproken voldoende foliumzuur binnen. Maar bij vrouwen die net zwanger zijn, ligt dat anders. Het is niet mogelijk de gewenste hoeveelheid ‘erbij’ te eten.
 
Daarvoor zouden elke dag bijvoorbeeld minstens 50 bruine boterhammen gegeten moeten worden of ongeveer een halve kilo spruitjes.

Tot acht weken zwangerschap

De aanbevolen dosering is 0,4 mg foliumzuur per dag. Er zijn tabletten verkrijgbaar met 0,4 en 0,5 mg foliumzuur. Beide doseringen zijn goed en er moet worden begonnen met slikken zodra zwangerschap gewenst is. Voor veel vrouwen is dat het moment dat ze stoppen met de anticonceptiepil. Bij 8 weken zwangerschap is extra foliumzuur via een supplement niet meer nodig wat betreft het risico op een NBD. Artsen en verloskundigen spreken van een zwangerschapsduur van 10 weken omdat zij tellen vanaf de eerste dag van de laatste menstruatie. Een goede voorziening met foliumzuur blijft echter van belang omdat ook voor het verdere verloop van de zwangerschap meer foliumzuur nodig is dan ‘normaal’. Het advies is daarom een voeding te (blijven) gebruiken met ruim gebruik van groente en volkorengraanproducten.

Langdurig gebruik is geen probleem

Een zwangerschap kan op zich laten wachten. Toch is het dan goed om door te gaan met het slikken van foliumzuurtabletten. Zelfs als het maanden, een jaar of langer duurt om zwanger te worden. Bij een dosering die kleiner is dan 1 milligram per dag is er geen risico van een te hoge inneming.
Bij een zwangerschapsduur van 10 weken is extra foliumzuur via een supplement niet meer nodig. Soms komt het voor dat een vrouw pas laat weet dat zij zwanger is. Daardoor wordt misschien veel langer foliumzuur gebruikt dan volgens het advies nodig is. Ook dit is geen probleem.

Soms is medisch advies nodig

Vrouwen die eerder een kind met een neurale-buisdefect kregen en opnieuw zwanger willen worden, wordt geadviseerd in de aangegeven periode onder begeleiding van een arts een supplement met 4-5 milligram te gebruiken. Ook wanneer NBD in de familie voorkomt, is het goed om vooraf met de huisarts te praten.

Foliumzuurvoorlichting blijft noodzakelijk

Sinds 1993 krijgen vrouwen die zwanger willen worden daarom het advies van vier weken voor de bevruchting tot acht weken erna een supplement met 400-500 microgram foliumzuur te gebruiken. Dit advies is niet uniek voor Nederland, maar wordt ook in andere landen gegeven.

In Nederland slikt ongeveer 40% van de vrouwen gedurende de gewenste periode een foliumzuursupplement, 60% doet dat alleen tijdens een deel van die periode. Omdat het foliumzuuradvies ter preventie van neurale-buisdefecten met name door allochtone en laagopgeleide vrouwen onvoldoende wordt opgevolgd, is een voortdurende en gerichte foliumzuurvoorlichting van groot belang. Ook omdat deze aandoening bij deze groepen het meest voorkomt.

Tekst: Astrid Telkamp.